Wierdenroute

Beschrijving

Knooppunt 66 EZINGE 
De route start in wierdendorp Ezinge. Vlakbij het startpunt bevindt zich Museum
land dat zeker de moeite waard is om vooraf aan de fietstocht te bezoeken. Het Wierden - museum geeft een goed beeld van hoe in de loop van ruim 2.000 jaar wierden werden gebouwd en afgegraven. Tentoongesteld staan onder meer een nabouw van een opgegraven boerderij, het profiel van de doorsnede van een wierde en vele vondsten. Het museum staat niet voor niets in Ezinge. De wierde van Ezinge behoort tot de oudste wierdengroep en is tevens in omvang een van de grootste. In de jaren 20 en begin jaren 30 van de vorige eeuw werd de wierde voor een groot deel afgegraven onder leiding van archeoloog A.E. van Giffen. Door de afgravingen en de vondsten werd Ezinge wereldberoemd. 

Knooppunt 47 ADUARDERZIJL

Het gehucht Aduarderzijl is genoemd naar de spuisluis (zijl) in het Aduarderdiep. Deze voormalige sluis heeft een bewogen geschiedenis. Tijdens het Rampjaar 1672 was hij onderdeel van de waterlinie om ‘Bommen Berend’ tegen te houden. Alle 17 zeesluizen werden opengezet om het hele Reitdiepgebied onder water te zetten om zo de stad Groningen tegen een aanval te beschermen. Het zoute water van de zee was een regelrechte ramp voor de landbouw in het gebied. In de 17de eeuw werd er een nieuwe sluis gebouwd, maar hiervan werden de deuren in 1686 weggeslagen door de Martinusvloed. De twee huidige sluizen, de Oude Sluis uit 1706 en de Kokersluis uit 1867, verloren hun zeewerende functie toen de Lauwerszee het Lauwersmeer werd. Ze raakten in verval, maar werden eind vorige eeuw gerestaureerd.

Knooppunt 65 GARNWERD

Wierdendorp Garnwerd is een ideale plek voor een korte pauze. In Garnwerd ligt het smalste autostraatje van Nederland, de Burgemeester Brouwerstraat. Op sommige plaatsen is het straatje nog geen drie meter breed. In deze bijzondere straat zijn tal van monumenten aanwezig. Aan het einde van de 13de eeuw werd er een kerk in Garnwerd gebouwd. In de 18de eeuw werd de kerk uitgebreid met een toren en westgevel. Bijzonder meubilair, waaronder een preekstoel, herenbank en avondmaalstafel, maakt de kerk tot een prachtig geheel.

De kerk heeft haar orgel niet helemaal eerlijk verkregen. De Heer van Aduard had een orgel besteld en het schip waarmee het orgel aankwam bleef bij Garnwerd steken in het ijs. Door geldnood van Aduard heeft Garnwerd het orgel gehouden en in de kerk van Garnwerd geplaatst. Het wereldberoemde Café Hammingh is een authentiek dorpscafé uit de 19de eeuw. De gelagkamer, de opkamer en bovenzaal bieden nog steeds de sferen van 100 jaar geleden. Vroeger werd het gebouw gebruikt als veerhuis aangezien het geheel grenst aan het Reitdiep. Voor een prachtig panorama kun je het terras bezoeken. Genieten van een drankje of een smakelijke maaltijd kan zowel buiten als binnen.

Knooppunt 19 REITDIEP

Toen er gedeeltes van het riviertje de Hunze werden rechtgetrokken, ontstond het water dat tegenwoordig het Reitdiep wordt genoemd. Het Reitdiep loopt van de stad Groningen via diverse wierdendorpen tot aan het Lauwersmeer. Het Reitdiep was tot de 19de eeuw de vaarverbinding van de stad Groningen naar de zee. Daarna namen het Damsterdiep en het Eemskanaal deze functie over. Een van de rechtgetrokken gedeeltes van de rivier loopt langs Garnwerd. De oude, natuurlijke loop bevindt zich tussen Garnwerd en Winsum.

Knooppunten  94 & 93 WETSINGE EN SAUWERD

Wetsinge bestaat uit twee kleine dorpen: Groot Wetsinge en Klein Wetsinge. Grappig is dat er in Klein Wetsinge juist meer huizen staan dan in Groot Wetsinge. Groot Wetsinge is een wierde met een hoogte van 4,30 meter, Klein Wetsinge is veel later ontstaan. De wierde heet officieel Wetsinge 1. Aan de noordkant grensde de wierde Wetsinge 2, maar die is omstreeks 1890 verdwenen. Tot 1860 heeft op deze plek een kerk gestaan. Ook Sauwerd is een wierdendorp en ook in dit dorp stond tot medio 19de eeuw een middeleeuwse kerk. Om de dorpen toch van een kerk te voorzien, werd in Klein-Wetsinge een nieuw kerkje gebouwd.

Knooppunt 63 ADORP 

Vroeger mondde ten zuiden van Adorp de Drentsche Aa uit in de Hunze. Mogelijk heeft het wierdendorp daar zijn naam aan te danken. Op de wierde staat een kerk uit de 13de eeuw. De koren- en pelmolen in het dorp is genoemd naar Aeolus, de windgod uit de klassieke mythologie. Schuin tegenover het tankstation staat het café-restaurant ’t Witte Hoes.

Knooppunten 62 & 64 & 01 ADUARDERDIEP

Dit deel van de route voert langere tijd dwars door de landerijen. Je steekt het Reitdiep over en even later het Aduarderdiep. Volgens de overlevering werd dit kanaal in de 15de eeuw gegraven onder leiding van het Cisterciënzer klooster van Aduard om zo te zorgen voor een betere afwatering. In de afgelopen jaren werd echter ontdekt dat een funderingspaal van een voorganger van de Steentil, een van de bruggen over het Aduarderdiep, afkomstig is van een wilgenboom die al in de 13de eeuw werd gekapt. Het zou dus kunnen dat (een deel van) het diep al eerder werd gegraven.

Knooppunt 60 FRANSUM

In Fransum staat een fraai kerkje dat erg pittoresk gelegen is op een wierde van 3,43 meter hoog. Het kerkje is in de eerste helft van de 13de eeuw gebouwd. Het koor en de westmuur dateren uit het tweede kwart van de 16de eeuw, net als de van baksteen gemetselde preekstoel. De tijd heeft van het dorp een gehucht gemaakt: naast de kerk staan er alleen nog een boerderij en een huis. De dichter C.O. Jellema schreef een gedicht over de kerk van Fransum. De eerste regels beschrijven de huidige stilte heel treffend: “Bestaat nog god, kleine sarkofaag van het geloof, even leeg als de dorische tempels van Paestum...”

Knooppunten 61 & 95 PILOERSEMABORG

De Piloersemaborg (of Hamsterborg) bij Den Ham is de laatste boerderijborg in Nederland. Het oude huis heeft door de eeuwen heen zijn karakter behouden. Royaal gesitueerd achter een brede gracht en verscholen tussen boomrijke singels rijst de borg op uit het vlakke land achter Den Ham. De Piloersemaborg is een uniek monument in de Groninger Ommelanden en bovendien een erfgoedlocatie waar het fantastisch overnachten is. In het restaurant zorgt de befaamde chef-kok Dick Soek voor gerechten met pure smaken en ingrediënten uit de streek.

Knooppunten 83 & 82 & 81 NIEHOVE

De wierde van Niehove wordt al ongeveer 2.200 jaar onafgebroken bewoond. Het dorp is een beschermd dorpsgezicht, omdat het een van de meest bezienswaardige wierdendorpen van Groningen is. De oorspronkelijke structuur van het wierdendorp is vrijwel helemaal in tact gebleven. Midden op de wierde staat een romanogotische kerk uit de 13de eeuw. In de kerk is een bezoekerscentrum gevestigd. Om de kerk heen staan, in twee cirkels gebouwd, de huizen van het dorp met de achterkanten naar de velden gekeerd. Vanaf de kerk lopen smalle paadjes (kerkenpaden) naar de lager gelegen ringweg. Vlakbij de kerk bevindt zich café Eisseshof.

Knoopputnen 82 & 84 & 85 OLDEHOVE

Oldehove is geen wierdendorp, maar ligt op een oude kwelderwal. In het dorp staat een hervormde kerk, de Ludgeruskerk, die werd gebouwd in de 13de eeuw. De toren stamt uit de 15de eeuw. Achter de kerk staat een indrukwekkend oorlogsmonument. De andere kerk van Oldehove is een gereformeerde zaalkerk uit 1929 met stijlelementen van de Amsterdamse School. Het dorp bezit ook nog twee achtkante stellingmolens, beide uit de 19de eeuw: Aeolus en De Leeuw.

Knooppunt 67 SAAKSUM

Saaksum (vroeger ook wel Saaxum) is net als Niehove een in tact gebleven wierdendorp en daarom een beschermd dorpsgezicht. De kerk op de wierde is een hervormde kerk die werd gebouwd in 1849. De oude torenklok werd in 1943 weggevoerd naar Duitsland en daar vermoedelijk omgesmolten. De huidige torenklok werd in 1950 gegoten in Heiligerlee.

Knooppunt 66 brengt je weer terug in Ezinge