It Fryske Gea heeft één natuurgebied op de Waddeneilanden: ’t Oerd op de oostpunt van Ameland. Met een omvang van 1100 hectare zijn het vogelrijke ’t Oerd, het kweldergebied de Hon en de Kooioerdstuifdijk van internationale betekenis. Het hoogste duin de Oerdblinkert, de zeldzame planten en paddenstoelen en de ontelbaar vele vogels en vlinders zijn een bezoek meer dan waard. Op de fiets en wandelend betekent het een dag puur genieten.
Het natuurgebied Het Oerd is een oud begroeid duingebied met enkele hoge duinen en vochtige duinvalleien. Vanaf de hoge duinen heeft u een prachtig uitzicht over de nabijgelegen kwelders, waar met hoogwater duizenden vogels rusten.
We nemen op de heenweg de oude, meest noordelijke route. Die voert ons langs het Nieuwlandsreid tussen de Kooiduinen. Het is een 400 hectare groot kweldergebied met een geheel eigen karakter. Het meest noordelijk gelegen deel heet Zoute weide. In de negentiende eeuw was het Nieuwlandsreid één grote zandvlakte waar jonge duinvorming plaatsvond. Het gebeurde toen regelmatig dat het gebied in z’n geheel werd overstroomd door het wassende Noordzeewater. In 1893 kwam daaraan een eind toen de Kooiduinen en ’t Oerd door de aanleg van de Kooioerdstuifdijk aan elkaar werden verbonden. Daarmee was de opening naar de Noordzee gedicht en stond en staat het gebied alleen nog maar onder directe invloed van de Waddenzee.
Van groot belang
Voor trekvogels en wintergasten is dit gebied van groot belang. In de zomer broeden er onder andere kluut, wulp en veldleeuwerik. Het Nieuwlandsreid is voor het grootste deel eigendom van een vennootschap waarvan de aandelen in het bezit zijn van Amelander boeren. Die mogen daar onder bepaalde voorwaarden (jong)vee, paarden en schapen laten grazen. De vennootschap heeft ’s zomers een herder in dienst. Door deze wijze van beheer heeft het Nieuwlandsreid een grote natuurwetenschappelijke en landschappelijke waarde gekregen.
Uitzichtpunt Oerdblinkert
Het is een genot om langs dit unieke kweldergebied te fietsen. We zien en horen kieviten, grutto’s en scholeksters. Voordat we het weten zijn we al bij ’t Oerd. Het fietspad leidt ons als vanzelf naar de Oerdblinkert, met 24 meter het hoogste duin van Ameland. Vandaar lopen we de bestaande wandelroute. Bij de Oerdblinkert staat een open schuilhut met een informatiepaneel over It Fryske Gea. De klim naar de top van het duin is zeker de moeite waard, het uitzicht vanaf het plateau met nog een informatiepaneel is werkelijk overrompelend.
Weide omgeving
Het uitzicht rondom geeft een indrukwekkend beeld van de wijde omgeving. Noordwaarts de Noordzee met strand en branding, oostwaarts de zand- en kweldervlakte van de Hon en daarachter de Engelsmanplaat, het Rif en Schiermonnikoog, zuidwaarts het Pinkewad en het Amelanderwad en westwaarts de Zoute weide en het Nieuwlandsreid. Tijdens gunstige weersomstandigheden kun je tot aan de Friese kustlijn kijken, met de uitwateringssluizen op Lauwersoog en de spitse toren van Holwerd als markante punten.
Nieuwe natuur
Om de Kooioerdstuifdijkduinen te verkennen fietsen we langs het andere fietspad terug. Dit duingebied tussen de stuifdijk en het strand was voor een groot deel verruigd. Zonde, want daardoor dreigden waardevolle plantengemeenschappen te verdwijnen. Na gedegen onderzoek was de conclusie dat het gebied deels weer in
de oorspronkelijke staat moest worden gebracht. De reden: zoetzoutgradiënten staan in nationaal opzicht zwaar onder druk en vertegenwoordigen bovendien hoge natuurwaarden. Inmiddels is er heel wat gebeurd. Een duinrug is afgraven en een langgerekte vallei hersteld. Om de situatie te verbeteren zijn overtollige bosjes gerooid en ruige vegetaties geplagd. Het resultaat mag verrassend worden genoemd. Op veel ontgonnen stukken verschenen opeens soorten als vleeskleurige orchis, Engels gras, melkkruid, aardbeiklaver, parnassia, rode ogentroost en strandduizendguldenkruid.
