Historische wandelroute: Ternaard - Hiaure

Beschrijving

1. Stoepa
   Als u door de weilanden bent gelopen over de Lytse Leasterdyk, wandelt u na het kleine bruggetje rechtsaf richting de Stoepa. Het is een bizar gezicht, de Tibetaanse tempel midden in het Friese landschap, nabij een oude watermolen. De geschiedenis vertelt dat in de jaren '70 de toenmalige boerderij was gekocht door een hippie-familie. De hoofdbewoner overleed en de familie schonk de boerderij aan een Tibetaans-Boeddhistische kloosterorde. In de jaren die volgden verrezen verschillende gebouwen op het terrein, met uiteindelijk de stoepa, die volgens de Boeddhistische traditie de positieve krachten van een land – vrede, liefde en harmonie – stabiliseert en vermeerdert. De stoepa bij Hantum is de "gelukbrengende, veelnissige stoepa". Aan de buitenzijde ervan zijn 108 gebedsmolens geplaatst. Een boeddhist loopt altijd met de klok mee wanneer hij ergens omheen wandelt. Als u dus langs de gebedsmolens loopt, wandel dan rechtsom. Geef een zwier aan de molens. Dat is niet alleen een prachtig gezicht, maar de mantra's die op de molens beschreven staan, vinden zo hun weg in de ruimte, een eeuwenoude traditie van Boeddhisten. In de tempel die naast de stoepa staat, huist een Lama, genaamd Chödje Gawang Rinpoche. Hij is benoemd door de Dalai Lama en uitgezonden naar Nederland alwaar hij mediteert.
   
   Als u over de Stoepawei verder loopt richting Hantum, komt u langs de Hantumermolen. Deze watermolen is in 1880 gebouwd. Tijdens het winterseizoen is de molen nog altijd in bedrijf.
2. Hantum
   U bereikt Hantum. Halverwege de tiende eeuw wordt dit dorp als Hanaten voor het eerst in bronnen vermeld. Op de terp staat de Nicolaaskerk, een Romaanse kerk die in 1335 gebouwd is in opdracht van de bisschop van Utrecht. Hantum werd vroeger Hontum, of Honthem genoemd in het Oud-Fries. Het dorp ligt op een hoge terp. Als u via de Dorpsstrjitte langzaam de terp weer afloopt en richting de Fetsewei wandelt, ziet u links van u Kinnema Sathe. Het dwarshuis stamt uit 1877, het kerngedeelte van de stal dateert uit 1774. Het voorhuis is gebouwd in Eclectische stijl.
3. Fiskbuorren
   Ten noordwesten van Ternaard ligt aan de voet van de voormalige zeedijk de Visbuurt (Fiskbuorren), bestaande uit enkele rijen dicht opeen en evenwijdig aan de zeedijk gelegen deels voormalige vissershuizen. De kerk van Ternaard stond ooit op de plaats waar Fiskbuorren nu gesitueerd is. Omdat de zee te dichtbij kwam is de kerk afgebroken en naar het oosten verplaatst.
   In februari 1825 is bij Visbuurt, tijdens een watervloed een gedeelte van een wrak van een oud schip over de dijk geslagen en land inwaarts gedreven.
4. Ternaard
   U bereikt Tunuwerden (8e eeuw): Ternaard. De bebouwing in het dorp lijkt bepaald te zijn door de aanwezigheid van een aantal vaarten. Op de oudste uitgave van de Schotanuskaart van de grietenij van 1664 wordt al een aaneengesloten bebouwing langs de Hantumervaart aangegeven. De oostelijke en zuidelijke rand van het dorp werd tot in de 19e eeuw gevormd door twee state-terreinen. De staten bestaan niet meer. Aylvastate was aan de oostkant gesitueerd, de Herweijstate aan de zuidkant.
   
   De state ontleent haar naam aan een belangrijke familie in Ternaard was de familie Herwey, die in 1425 al een grietman leverde. Een grijtenij is een plattelandsgemeente. Waarschijnlijk stierf deze familie in de zestiende eeuw uit en erfde een familie uit Oosterbierum de state. Het huis is in 1818 afgebroken nadat het verschillende keren door erving en verkoop in andere handen kwam.
   
   In de loop van de 20e eeuw is de Ternaardervaart in dorpskom gedempt en ingericht als groene strook tussen twee rijbanen. Aan de noordelijke en westelijke toegangswegen van het dorp is lintbebouwing van woonhuizen ontstaan. In 1901 werd aan de zuidzijde van Ternaard de spoorlijn, de verbinding tussen Leeuwarden en Dokkum aangelegd. De lijn werd in 1974 opgeheven, het stationsgebouwtje en de perrons zijn nog aanwezig. Ternaard en omgeving hadden voortreffelijke en vruchtbare bouwgronden. Een eendenkooi, een korenmolen en een bierbrouwerij waren hier ook aanwezig. Ternaard is nu één van de grotere dorpen van de gemeente Dongeradeel.
5. Bijzondere historische info
   De naam van het dorp Hiaure komt van ‘hjouwer’: de Friese term voor haver. Dat komt terug in het wapen van het dorp. Op het gouden wapen is een groene haverpluim getekend en in het bovengedeelte staan twee kieviten met de kop naar elkaar toe. De kieviten komen uit het wapen van dominee Schregardus die in de negentiende eeuw veertig jaar predikant was in het dorp. Daarbij vertegenwoordigen de kieviten alle trekvogels die (nog altijd) in de omgeving van Hiaure nestelen. De kerk van het dorp dateert uit 1869 en staat op een restant van de terp. Hiaure is een klein dorp, waarschijnlijk ontstaan rond het jaar 1000. Om de kerk staan enkele huizen en het inwonertal schommelt rond de tachtig mensen.
6. Landschapskarakteristiek
   Deze route in het noorden van Friesland leidt u naar de oude zeedijk. Het platteland doet hier zijn naam eer aan. Vanaf Hiaure ziet u de vlaggetjes van de stoepa en ziet u de watermolen al. En verderop als u Hantum uit loopt, kunt u nog even over uw linkerschouder kijken en ziet u de plaatsen die u een aantal kilometer daarvoor nog hebt bezocht. In het noorden in de verte aanschouwt u de zeedijk. En de trekvogels begeleiden de geschiedenis van dit landschap.