Een wandeling door de Graanrepubliek die Frank Westerman zo mooi heeft beschreven. Het landschap maakt de geschiedenis tastbaar: de rijkdom van de herenboeren, de graanbaronnen en het harde leven van de boerenarbeiders en -meiden.
De graansilo Watermann werd in 1950 gebouwd langs de Westerwoldse Aa, vlakbij de spoorlijn tussen Groningen en Duitsland. Tegenwoordig is het een beschermd rijksmonument.
Tot 1935 werd de oude remise gebruikt als loods van de Staatsspoorwegen. Toen het gebouw in 1877 werd gebouwd, was er ruimte voor acht locomotieven. Tegenwoordig vult De Graanrepubliek de indrukwekkende hallen: Gronings graan anno nu.
Romantische tuin met keramische beelden van Cilia de la Court. Haar schilderijen zijn te zien in de etalage aan de straatkant, en in het huis.
De kerk van Nieuw-Beerta zie je vanuit de verte al staan. Het is een Waterstaatskerk en bijzonder vanwege de verschillende bouwstijlen waarin het gebouwd is.
1. Een oud riviertje nabij Westerwolde dat richting de Dollard stroomt en deels rijksgrens is. De rivier bestaat uit de riviertjes Mussel Aa en Ruiten Aa, die bij Wessinghuizen samen komen. Het gedeelte ten noorden van Bad Nieuweschans, hier aan rechterzijde, vormt de grens tussen Nederland en Duitsland. In de middeleeuwen werd de Westerwoldse Aa na binnenkomst in het landschap Reiderland de Reider Ee genoemd en liep het door tot aan de Punt van Reide in de Eems. De grens tussen Westerwolde en Reiderland lag tussen de kerspelen Vriescheloo en Blijham. Tegenwoordig heet de stroom tot aan Nieuwe Statenzijl ook Westerwoldse Aa en buiten de sluizen Buiten-Aa, Schanskerdiep en Grote Gat.
2. Hier staan imposante boerderijen. Sommige nog piekfijn met keurig aangeharkte slingertuinen. De laatste jaren zijn veel slingertuinen hersteld, waardoor de bebouwingslinten weer een welvarend aanzicht krijgen. De Oldamster boeren verbouwen nog steeds graan, koolzaad en suikerbieten, maar de landarbeiders en de strokartonfabrieken zijn verdwenen. 's Winters liggen de akkers met hun vette klei er kaal en donker bij, maar in de lente krijgt het weidse landschap weer kleur. Het graan verkleurt in de zomermaanden van donkergroen tot goudgeel. En in augustus halen de boeren met grote combines de oogst binnen. Een indrukwekkend gezicht. Het graan vermaalt men niet meer tot broodmeel, maar wordt verkocht als veevoer. Het stro wordt tot grote balen geperst en ligt, net als het graan, opgeslagen in grote schuren.
3. Niet toevallig is dit de Hamer en Sikkellaan. Hoge werkloosheid, lage lonen en armoedige leefomstandigheden van de arbeider in het Oldambt waren jarenlang voedingsbodem voor het communisme. Tijdens de gemeenteraadsverkiezingen van 1931 behaalden de communisten een meerderheid in de drie Oost-Groningse gemeenten Finsterwolde, Beerta en Nieuweschans, de zogeheten Rode Driehoek. Het waren roerige tijden en de sfeer tijdens raadsvergaderingen was regelmatig grimmig. De communisten riepen dat 'het uur van de wraak nabij is en dat de inlijving van het platteland naar Russisch voorbeeld niet lang op zich laat wachten'. Bestuurlijke verantwoordelijkheid werd de Groningse communisten niet gegund. De burgemeester in de gemeente Beerta legde steevast alle raadsbesluiten voor aan 'de Kroon', die deze keer op keer nietig verklaarde. Uiteindelijk heft koningin Wilhelmina in 1933 per koninklijk decreet het college van B&W op. Na de oorlog vorderde de communistische gemeenteraad woonruimte voor arbeidersgezinnen in de pronkkamers van de Groningse boerenvilla's. In de zomer van 1951 is de maat vol en kondigt de koningin in Finsterwolde de noodtoestand af, nadat een communistische wethouder had geroepen dat hij het Rode Leger met open armen zou ontvangen als het moment daar was. (Bron: De Graanrepubliek – Frank Westerman).
4. Deze boerderij (Verl. Hoofdweg 61, Nieuw-Beerta) speelt een prominente rol in het boek De Graanrepubliek (Frank Westerman) als decor van de strijd tussen arm en rijk. Want aan de hand van de geschiedenis van de bewoners wordt de strijd tussen de rijke Groningse herenboer en de arbeider beschreven. Boeren uit het Oldambt ('graanbaronnen') werden steenrijk door de graan van de vruchtbare kleigrond. De arbeiders deden het zware werk vaak voor een laag loon. Deze scheve verhoudingen leidden in 1929 tot een maandenlange landbouwstaking. Uiteindelijk verloren de landarbeiders de strijd door stakingsbrekers, maar vooral nieuwe landbouwmachines. De oude boerderij is inmiddels na een verwoestende brand vervangen door een bungalow.
5. In Bad Nieuweschans staat De Hoofdwacht, een monument uit 1631. Het gebouw (Voorstraat 30) heeft een zadeldak met een torentje erop en was tot in de 19de eeuw in gebruik als militair hoofdwachtlokaal. Ieder uur werd er ceremonieel gewisseld. Huidige eigenaar is Stichting Vrienden van de Nieuweschans, eveneens eigenaar van het nabijgelegen Vestingmuseum in de Kanonnierstraat. Tegenwoordig is er in de Hoofdwacht in Bad Nieuweschans (tot 2009: Nieuweschans) een theehuis gevestigd.
