Gezonde grond
Categorieën
-
Noord-Friesland
van oerlandschap naar voedselrijk boerenland
Het land van de vroegere waddenkust bewonderen? In Noord-Friesland kun je zien hoe het oerlandschap er vroeger uitzag. In de regio ten westen van Dokkum, tussen Holwerd en Hallum, ligt achter de dijk Noard-Fryslân Bûtendyks of It Noarderleech. De grootste overgebleven kwelder van Europa. Voor de dijk kun je zien hoe mensen het oerlandschap hebben omgetoverd tot voedselrijk boerenland, met haar kenmerkende terpdorpen. Een prachtig gebied om kennis te maken met lokale producten. Allemaal in het thema van Sûne Grûn ook wel: gezonde grond.
Terpen
Vruchtbare zeeklei is de bakermat van gezond voedsel. Dat wisten de oude Friezen al. Daarom trokken ze naar grote kweldergebieden aan zee waar het beste gras voor hun vee stond. Ze wierpen terpen op om er als boeren, vissers, ambachtslieden en zeehandelaren veilig te wonen. Ook bij stormvloed en hoog water, want zeedijken bestonden nog niet. Dokkum en allerlei andere dorpen ontstonden op terpen. Slingerende vaarten en landwegen in het terpenland verwijzen naar hun natuurlijke oorsprong: oude geulen en zeeslenken verbonden met de zee.
Aanleg van dijken
Tientallen kloosters vestigden zich in de middeleeuwen in dit vruchtbare kustgebied. In het spoor van christelijke missionarissen, zoals Bonifatius die in 754 n. Chr. bij Dokkum werd vermoord. Kloosterlingen begonnen met de aanleg van dijken en afsluitbare waterkeringen. De zogenaamde zijlen en zeesluizen. De harde scheiding van zoet en zout water zorgde voor ontzilting van de klei. Verbeterde afvoer van regenwater door gegraven sloten en kanalen maakte de landbouwgrond droger. In combinatie met dierlijke bemesting verhoogden boeren hun voedselproductie op de klei. De hedendaagse boerderijen zijn er het resultaat van.
Grootste kweldergebied van Europa
Je kan het land van de oorspronkelijke waddenkust nog beleven in de grootste overgebleven kwelder van Europa: Noard Fryslân Bûtendyks of het It Noorderleech. Achter de dijk vind je weidegrond in zomerpolders voor koeien, schapen en paarden. Overgaand in open kweldergebied met zeegrassen en zilte slikken tot de vloedlijn van het wad. Dit oer-waddenland is dooraderd met kronkelende geulen waarbij eb en vloed het zeewater in- en uitstroomt. Vee kan drinken in kunstmatig aangelegde verhoogde poelen met regenwater of 'dobbes'. Hier is de natuur met talloze wadden- en weidevogels nog ongerept. Natuur dat tot in de twintigste eeuw ook binnendijks bestond.
Landbouw
Het vruchtbare binnendijkse boerenland ging van klassieke landbouw met gemengde bedrijven tot gespecialiseerde industriële landbouw in de twintigste eeuw. Met minder biodiversiteit dan het vroegere boerenland en de buitendijkse weidegrond. Tegenwoordig is er een slag naar meer natuurinclusief boeren gaande. Ook in Noord-Friesland. Akkerbouwers telen in het terpenland vooral aardappelen, suikerbieten, koolsoorten en andere groenten. Veehouders leveren melk aan de zuivelindustrie en enkelen maken eigen zuivel. Ga eens op pad en proef het zelf. Een aantal boerderijen verkoopt namelijk het voedsel op hun eigen erf.
Tips uit het Waddenmagazine
Voor het Waddenmagazine is het gebied verkend op de fiets. Ontdek deze reis via het artikel. Benieuwd naar de genoemde toeristische parels in dit artikel? Hier wat tips om te bezoeken:
- Het Lage Noorden: pluktuin, terras, camping, kunstwerf en atelier. Zeedijk 8, Marrum (zie foto links)
- Hegebeintum: hoogste Friese terp met bezoekerscentrum.
- Pluimveehouderij Het Waddenei: biologische eieren. De Wilgen 5, Hiaure
- Accommodatie Het Koetshuis van biologische boer Sjoerd de Hoop. De Wylgen 7, Hiaure
- Korenmolen De Zwaluw: diverse lokale meelsoorten, Mounewei 17, Burdaard
- Slagerij Smit: rundvlees van kweldervee i.s.m. Ecolana boeren. Nijbuorren 48, Ternaard
- Terp van de Toekomst: kunstzinnige theaterplek in kweldernatuur buitendijks, Bije
Tips voor bestaande routes in deze regio
- Wandelroute Van historische Terp naar Terp van de Toekomst
- Rondje Culinair Dokkum
- Vereniging Ecolana + boerenwandelroute:
- Vlasroute Blije
- Noordfriese winkeltjes route
- Natuurroutes op de kwelders van It Fryske Gea
Ontdek meer
-
Smaak van de Wadden
Smaak van de Wadden
-
Waddengastronomie
Waddengastronomie
Dit themaverhaal is geschreven t.b.v. de inspiratiekaarten en foodroutes in het kader van programma ‘Waddengastronomie versterkt Werelderfgoedbeleving’. Het Waddenfonds maakt het programma mogelijk met een financiële bijdrage. De provincies Noord-Holland, Fryslân en Groningen co-financieren het project en ook projectpartners NHL Stenden, Stichting Waddengroep/ondernemers leveren een eigen bijdrage.
