Door je onderneming te verdonkeren kun je nieuwe economische kansen aangrijpen én je bedrijf verduurzamen. Laat je inspireren door onderstaande tips of download de factsheet. Wil je meer lezen over de ervaring van ondernemers met onafhankelijk advies over verdonkeren & verlichten? Scroll dan naar onderen, naar nachtschouwen.
1. Doe een omgevingsscan
Een eerste stap is kijken hoe donker de omgeving van jouw onderneming is. Dit gaat makkelijk via de website van de Atlas voor de Leefomgeving.
2. Check de plannen van je gemeente
Informeer bij jouw gemeente wat er al gebeurt om lichtvervuiling te verminderen. Steeds meer gemeenten stellen visie- en beleidsplannen op voor het aanpakken van openbare verlichting. Een goed voorbeeld van een beleidsplan is het ‘beleid donker en licht in het kustgebied’ van de gemeente Veere dat gemaakt is door Licht en Donkeradvies, die ook veel lichtplannen voor andere gemeenten maken . Hierin komt voor jou als ondernemer ook duidelijk naar voren wat de voorwaarden zijn voor het plaatsen van verlichting. Deze gemeente heeft ook samen met een lokale campingeigenaar slimme manieren ontwikkeld om zijn terrein te verlichten. Dus voorkom dat je zelf het wiel moet uitvinden en zoek eerst contact met de gemeente! Is er geen apart beleidsplan? Attendeer je gemeente dan op de Richtlijn Lichthinder van Licht en Donkeradvies. Dit is het handboek waarmee veel gemeenten beleidsplannen voor lichthinder opstellen.
3. Doe overtollige verlichting uit
Verlicht alleen waar en wanneer dat nodig is:
4. Dim je verlichting
Het helpt om geen overmatig sterke lampen te gebruiken. Bij lantaarnpalen zie je vaak een te hoge lampwattage op een te kleine mast. Voorkom dit en plaats armaturen of lichthinderkappen met een lagere lampwattage. Een andere optie is om voor armaturen te kiezen die gedurende de nacht dimmen.
5. Kies de juiste kap en richt verlichting zoveel mogelijk naar de grond
Een andere grote veroorzaker van lichtvervuiling zijn lampen die te veel naar boven zijn gericht. Je ziet dit bijvoorbeeld vaak in oude straatverlichting, in het plaatje helemaal links. Het merendeel van het licht komt niet op de juiste plek, onder de paal, terecht. Dit in tegenstelling tot de lamp rechts die alleen het gebied onder de lantaarnpaal verlicht. Hierdoor heb je minder krachtige verlichting nodig om hetzelfde gebied te verlichten en bespaar je ook veel energiekosten.
heel slecht slecht redelijk goed
Dit geldt ook voor reclameverlichting. Als het nodig is om reclameverlichting ’s nachts aan te houden zorg er dan altijd voor dat deze borden van bovenaf worden verlicht in plaats van onderaf.
Vanaf onder verlicht: veel lichthinder Vanaf boven verlicht: weinig lichthinder
6. Zorg dat je lichtinstallatie up-to-date is
Bij moderne buitenverlichting zijn bovenstaande punten beter ingebouwd dan in verouderde verlichting. Verouderde verlichting schijnt feller en meer omhoog en zorgt zo voor lichtvervuiling. Moderne verlichting kan het licht veel gerichter laten schijnen op de plek waar het nodig is. De afbeelding hieronder laat goed zien hoeveel dat scheelt.
Veel strooilicht Weinig strooilicht
7. Kleur van de verlichting
Welke dieren leven er vlakbij jouw onderneming? En zie je kans om activiteiten te organiseren voor bezoekende natuurliefhebbers, gericht op specifieke nachtdieren? Pas je verlichting aan op basis van het antwoord op bovenstaande vragen. Verschillende dieren reageren namelijk verschillend op de kleur van de verlichting. Hieronder lees je er alles over.
Vogels: geen rood, maar groen licht
Vogels laten zich vooral afleiden door rood licht; dit verstoort de vogeltrek en leidt daarmee tot vogelsterfte. Dit blijkt uit onderzoek van NAM. De oplossing? Kies voor rood-arme verlichting, namelijk groene verlichting.
Vleermuizen: geen groen, maar amberkleurig licht
De dwergvleermuis is een van de meest voorkomende vleermuissoorten in Nederland. Deze vliegt en foerageert op boomtopniveau. Deze vleermuis wordt juist gestoord door het groene spectrum van het licht. Zijn er veel vleermuizen bij jou in de buurt en móet je verlichting plaatsen? Denk dan eens aan amberkleurige verlichting.
Insecten: geen koud, maar warm en zacht licht
Vooral de sterkte van het kunstlicht brengt insecten in de war. Ze vliegen ernaartoe en blijven vervolgens bij het licht. Zo komen ze niet meer toe aan het zoeken van voedsel en sterven ze. Insecten hebben baat bij ‘warm’ licht. Zij komen af op sterk en ‘koud’ licht. Hoe sterker de lichtbron des te meer insecten sterven.
8. Ga digitaal en kies voor ‘smart’ verlichting
Een relatief nieuwe manier om verschillende bovenstaande tips te combineren is zogenaamde ‘slimme verlichting’. Het voordeel van slimme verlichting is dat je verschillende lichtbronnen individueel kunt dimmen of uitzetten met je smartphone of tablet. Denk bijvoorbeeld aan Philips Hue, Zigbee, Z-wave en 433MHz-technologie.
9. Verdonker je onderneming met een lichtexpert
Een lichtexpert kan je helpen om een integraal plan te maken waarin alle kansen voor jouw onderneming worden aangegrepen. Ook berekent de lichtexpert de kosten en besparing die het vervangen van de verlichting met zich mee brengt. Let op dat je de nachtschouw, een verlichtingscheck in het donker, door een onafhankelijke verlichtingsexpert laat uitvoeren. Een onafhankelijke adviespartij zal zich altijd inzetten om de belangen van de opdrachtgever te bewaken. De nachtschouwen die in het kader van dit project zijn uitgevoerd zijn gedaan door CLAFIS Ingenieus. Een ander bureau wat dit soort nachtschouwen uitvoert is Raticos. Met het advies van de lichtexpert ga je naar je lokale installateur. De installateur voert uit wat in het plan van de lichtexpert staat en zorgt voor de lampen die de lichtexpert aanraadt.
Sluit je aan!
Ben je enthousiast geworden en wil je jouw eigen onderneming verdonkeren? Sluit je dan aan bij het Donkerte van de Wadden programma. Wil je meer weten of heb je vragen over het programma? Mail dan gerust naar info@donkertevandewadden.nl.
Enkele interessante links:
Wij hebben met een aantal ondernemers een nachtschouw uitgevoerd: Camping Waddenzee (Westerland op voormalig Waddeneiland Wieringen), Landal Esonstad (Anjum, Dark Sky Park Lauwersmeer) en AG EMS Borkumlijn (terminal veerdienst, Eemshaven) en haven Hunzegat (Zoutkamp). Lees hieronder hoe zij op basis van de adviezen het licht op hun terrein verbeteren. Met dank aan CLAFIS Ingenieus.
Bij Camping Waddenzee en omgeving was de lichtvervuiling vooral te wijten aan een aantal verouderde lichtmasten. Deze masten staan in een hoek van 20 graden en hebben een kofferarmatuur met refractiekappen. Dit ontwerp zorgt ervoor dat slechts 40 procent van het licht terecht komt op de plek die verlicht moet worden. De andere 60 procent draagt dus bij aan lichtvervuiling.
Als deze lampen vervangen zouden worden dan zou bijna alle lichtvervuiling verdwijnen. De lichtexpert berekende dat het vervangen van de vijf masten op de camping ongeveer 3.500 euro zal kosten. De ondernemer gaat een deel van de oude masten lichten vervangen.
Wat vond de ondernemer:
“Wat opvalt is dat voor een relatief kleine investering de verlichting aanzienlijk verbeterd kan worden. Het plaatsen van de juiste verlichting kan dan relatief eenvoudig win-win-win zijn, en 1) de kwaliteit van het park omhooghalen, 2) de nachtrust van je gasten ten goede komen en 3) een steentje bijdragen aan de donkerte en ecologie.”
Stel je vraag aan de ondernemer:
Alfons van der Veen, Camping Waddenzee
Westerlanderweg 43, 1778 KL Westerland
alfons@camping-waddenzee.nl
Landal Esonstad is een vakantiepark aan het nationaal park Lauwersmeer. Lauwersmeer werd in 2016 uitgeroepen tot een Dark Sky Park: een gebied waar het donker is, duisternis behouden blijft en bezoekers ‘s nachts welkom zijn om die duisternis te beleven. Dat is goed te zien als men naar Esonstad toe rijdt. Omliggende instanties hebben al veel inspanningen gedaan om de verlichtingsinstallatie te verduurzamen met aandacht voor het reduceren van lichtvervuiling.
Veel van de openbare verlichting in het vakantiepark en naar de brug naar het Lauwersmeer bleek verouderd en niet gericht genoeg, waardoor deze veel lichtvervuiling creërt. Ook bleek de verlichting bij de brug te veel rood te bevatten, waardoor deze schadelijk is voor vogels in het Lauwersmeer. Daarnaast bleek sommige verlichting ’s nachts aan te staan zonder reden. De lichtexpert deed een voorstel voor moderne, slimme, mooiere en vogelvriendelijke verlichting. Deze verlichting heeft sensoren die zorgen dat het licht uitgaat bij weinig beweging. Dit zou de lichtvervuiling naar nul terugbrengen.
De lichtexpert heeft berekend dat de ondernemer met deze nieuwe verlichting 82% energie kan besparen. Dat komt neer op een besparing rond de 5.000,00 euro. Hiermee zou de investering snel kunnen worden terugverdiend. De ondernemer kijkt of hij deze investering in 2022 kan doen en is in gesprek met de gemeente Noardeast-Fryslân om de inkoop van de lichtbronnen gezamenlijk te organiseren.
Wat vond de ondernemer:
“Ik ben positief over het initiatief en de kwaliteit van de schouw; prettig om alle deskundigheid op één moment paraat te hebben om ter plekke de juiste afwegingen te kunnen maken. We merken heel duidelijk dat gasten het belang van klimaat en daarmee ook de rust en donkerte steeds meer waarderen; we kunnen daarmee het gebied rondom het Lauwersmeer onderscheidend maken.”
Stel je vraag aan de ondernemer:
Jan ter Hoor, management Landal Esonstad
Skanserwei 28, 9133 DV Anjum
jan.tenhoor@landal.com
Een nachtschouw is uitgevoerd bij AG EMS Borkumlijn. Een rederij die de veerdienst tussen Eemshaven en het Duitse Waddeneiland Borkum verzorgt.
De rederij heeft een groot parkeerterrein, waarop een aantal hoge lichtmasten staan. Deze staan alleen aan als er veerboten aankomen of vertrekken, maar zijn wel verouderd. Ook langs de ontsluitingsweg naar de vertrekterminal staan een aantal verouderde lichtmasten.
De lichtexpert adviseert het vervangen van de oude armaturen voor nieuwe Sustainder Alexia armaturen. Deze armaturen zijn veel energievriendelijker en ook slim. Dat betekent dat ze ’s nachts 50% kunnen worden gedimd. Ook adviseert de expert verplaatsing van een aantal lampen.
De lichtexpert heeft berekend dat een energiebesparing van 88% kan worden gerealiseerd. Het gaat jaarlijks om een bedrag van €1.750,00. Hier staat een investering van €5.750,00 tegenover. In iets meer dan 3 jaar is het terugverdiend.
AG EMS Borkumlijn laat een tijdschakelaar plaatsen zodat de neon reclameverlichting niet in de nachtelijke uren blijft branden. Verder nemen zij contact op met hun gemeente om mogelijkheden te bespreken voor eventuele gezamenlijke inkoop van verlichting.
Stel je vraag aan de ondernemer:
Rolf Bouwman, Adjunct directeur AG-EMS Borkumlijn
Borkumkade 1, 9979 XX Eemshaven
rolf.bouwman@borkumlijn.nl
De jachthaven Hunzegat bevindt zich in het Dark Sky Park Lauwersmeer, aan de Zoutkampperril, tussen het Lauwersmeer en het Reitdiep. Esther en Pieter, de eigenaren van de haven, hebben duurzaamheid hoog in het vaandel en hebben niet alleen oog voor de houdbaarheid van de verlichting, maar ook voor de belasting van het milieu en het welzijn van de verschillende vleermuizensoorten en andere dieren die in de omgeving leven. Veel van hun verlichtingsbronnen zijn inmiddels verouderd, sommige zijn al 40 jaar oud.
Wat vond de ondernemer?
“Het niet duurzame karakter van sommige verlichting op een zonnecel zorgt bij ons voor ergernis. Daarbij is bepaalde verlichting gewoon spuuglelijk en alleen maar functioneel. Kan dat niet anders? Onze gasten hebben duidelijke wensen. Hoe komen wij hen tegemoet, rekening houdend met de redenen waarom ze onze haven als vaste ligplaats hebben gekozen: de prachtige natuur rondom de haven van het Lauwersmeer en het Waddengebied.”
“De lichtexpert heeft enorm veel kennis over verlichting. Bevlogen vertelt hij je tijdens de schouw wat je kunt doen met licht en waarom. Want je hebt zelf echt niet genoeg kennis om tot een goede keuze te komen. De schouw was wat je er van mag verwachten: de verlichting op je terrein wordt kritisch bekeken. Waarom werkt iets wel of juist niet, waarom heb je deze keuze gemaakt? Wat doet het met de natuur? Kan het nog beter? Gelijk worden er tips en ideeën aangedragen wat je anders zou kunnen doen. Vooral de onverwachte ideeën zijn erg waardevol. Wie bedenkt nou dat je de bolders, waar je boten aan vast kunt leggen, kunt voorzien van een fluoriserende laag waardoor ze oplichten in het donker? Dat maakt aanmeren in het donker ook nog eens veel veiliger.”
Stel je vraag aan de ondernemers:
Esther en Pieter, Haven Hunzegat
Strandweg 17, 9974 SM Zoutkamp
info@hunzegat.nl
www.hunzegat.nl
