De mysterieuze eendenkooi van de Kooiplaats

Categorieën

Een mysterie

De eendenkooi van de Kooiplaats
Een mysterie

De eendenkooi van de Kooiplaats

De Kooiplaats is een bijzondere boerderij met koeien, schapen en kippen én met een eendenkooi die nog in bezit is van zogenaamde kooirechten.

Op vakantieboerderij de Kooiplaats overnacht je comfortabel in een boeren setting. ’s Ochtens worden koeien gemolken en er zijn schapen en kippen. Volop verse melk en eieren dus. De Kooiplaats is één van de zeven nog overgebleven boerderijen op het eiland. Wat de boerderij extra bijzonder maakt is dat er ook nog een functionerende eendenkooi bij is.

Een eendenkooi is waarschijnlijk een Nederlandse of Belgische vinding. Met een kooibos en zogenaamde vangpijpen werd een natuurlijk plas ingericht voor het vangen van onder meer smienten, talingen en wilde eenden. Om in een eendenkooi te mogen jagen, moest een kooi over het kooirecht beschikken.

Ook had een kooi een ‘afpalingsrecht’. Hierin is geregeld dat er in een vastgestelde straal rond de kooi rust en stilte moeten heersen. Zolang één vangpijp van de eendenkooi intact is, behoudt een kooi zijn rechten. Veel eendenkooien zijn daardoor nog altijd een oase van rust. Doordat de natuur er ongestoord haar gang kon gaan, zijn het ook vaak bijzonder rijke biotopen, waar veel vogels, insecten en kleine zoogdieren te vinden zijn.

Het waddengebied leende zich goed voor deze vorm van jacht. Het ligt op de trekroute van veel eendensoorten, biedt oneindig foerageergebied en de zoetwaterplassen trekken langs de zoute Waddenzee eenden aan. Ooit lagen er aan de randen van de Waddenzee dan ook zo’n 150 kooien. Hiervan zijn er nu nog ongeveer dertig over, waaronder de eendenkooi op Schiermonnikoog uit 1861.

De familie Talsma is al bijna een eeuw verantwoordelijk voor het beheer en onderhoud van de kooi, die eigendom is van Natuurmonumenten. Er worden nog steeds eenden gevangen, maar niet meer om ze op te eten. De vogels worden tegenwoordig alleen nog geringd. Behalve dan de zogenaamde ‘soepeenden’ (vreemde mengsels van tamme en wilde eenden), die nog wel worden gedood voor consumptie.

"De vader van Theun Talsma verhuisde in 1927 vanuit Hallum in Friesland naar Schiermonnikoog. “Er was een boerderij vrijgekomen, met een eendenkooi. Vader kwam uit een kooikersfamilie, in Hallum is zelfs nog een Talsmakooi. Graaf Bernstorff, de eigenaar van Schiermonnikoog en dus ook van de eendenkooi, wist van mijn vaders achtergrond en koos hem uit zestig sollicitanten.”

We lopen door het weiland naast de boerderij richting de kooi. Theun houdt het hoge houten hek voor ons open. Ineens zijn we in een andere wereld. Een stille, mysterieuze wereld.

Door de groene schemering lopen we eerst naar het kooikerhuisje, waar onder anderen de ringen voor de vogels worden bewaard en de administratie wordt bijgehouden. Er staat een klein houtkacheltje met ernaast een stapeltje turfblokken. “Die zijn niet om te stoken hoor. Vroeger liepen we altijd de kooi in met een smeulend turfblok in de hand. Dat verborg je geur, zodat de eenden je niet roken.”

De eenden buiten kwaken luid. “Ze hebben ons allang gehoord en gezien. Eigenlijk moet je door dit geultje naar de pijp lopen en bukken, dan hebben ze je niet zo gauw in de gaten.” We lopen verder over het pad onder de bomen, rond de vijver. Het is bedekt met een dik tapijt van mos. Dat komt goed uit, daardoor kunnen de eenden je, normaal gesproken, niet aan horen komen. En het draagt bij aan de onwerkelijke, geheimzinnige sfeer.

Onderweg plukt Theun voor ons allebei een handvol pruimen. Er staan ook appel- en perenbomen. Door de gaten in de rieten schermen kunnen we de vogels in de vijver observeren, zonder ze te storen. Verschillende eendensoorten zwemmen rond: pijlstaarten, smienten en een mandarijneendje dat hier door iemand is gebracht. Aan de kant zitten aalscholvers hun vleugels uitgespreid te drogen.

De rondgang eindigt bij het beginpunt van de kooi. Het hek, dat zorgvuldig achter ons wordt gesloten, laat een verborgen wereld achter."

Uit ‘de Smaak van de Wadden’ van Annette van Ruitenburg