Van veen, wierden en water
Categorieën
-
Het Centrale Woldland
Het verborgen verhaal
Wie het Centrale Woldland binnenwandelt, ziet een landschap dat z'n geschiedenis niet meteen prijsgeeft. De uitgestrekte akkers, de slingerende sloten en de kleine, verhoogde boerderijen lijken een vredig beeld te schetsen. Maar onder deze rust ligt een eeuwenoud verhaal verborgen – een strijd tegen water, een land dat heroverd werd en een gemeenschap die haar wortels diep in de klei heeft.
Een landschap dat verdween
Eeuwen geleden zag het Woldland er compleet anders uit. Waar nu vruchtbare akkers liggen, strekte zich een metershoog veenlandschap uit.
Vanaf de Romeinse tijd begonnen bewoners het veengebied te ontginnen. Huiswierden en verhoogde boerderijplaatsen ontstonden langs de randen van het Woldland. In de vroege middeleeuwen werden systematische ontginningen opgezet, waarbij rechte sloten het water afvoerden naar de Hunze en Fivel. Ze droogden het veen en maakten het geschikt voor landbouw. De verkaveling volgde een opstrekkend patroon, typisch voor veenontginningen.
Maar naarmate het veen verdween, zonk de bodem en werd het Woldland een soort natuurlijke badkuip waar water zich ophoopte. Dit vroeg om een oplossing.
De strijd tegen het water
De bewoners lieten zich niet zomaar verdrinken. Ze sloegen de handen ineen en bouwden de Wolddijk, een ringdijk die nog steeds het landschap doorkruist. Maar het water bleef terugkomen. Stormvloeden sloegen toe, de bodem bleef zakken en keer op keer moesten nieuwe waterwegen worden gegraven. Uiteindelijk zorgden watermolens ervoor dat het land leefbaar bleef – tientallen stonden er in dit deel van Groningen, hun wieken draaiend tegen het tij van de natuur.
Dorpsleven en geloof
Ondertussen groeiden de dorpen en verschenen er nieuwe bakens in het landschap: kerktorens. In Bedum, ooit een kleine nederzetting, verrees de Walfriduskerk, een imposant pelgrimsoord ter ere van een heilige boer. In Ten Boer, Thesinge en Sint Annen stichtten monniken kloosters, waar het landschap en het geloof hand in hand gingen. De kloosters brachten niet alleen religie, maar ook kennis over waterbeheer en landbouw, waarmee ze het gebied verder hielpen ontwikkelen.
Een landschap vol verhalen
Toch hield het verleden zich niet overal vast. Sommige dorpen verdwenen onder de druk van water, oorlog en tijd. Namen als Lutjewolde, Steerwolde en Ellerhuizen klinken nu als echo’s uit een ander tijdperk. Maar wie goed kijkt, ziet hun sporen nog altijd: een boerderij op een verhoging, een weg die nét even anders loopt, een oude sloot die ergens doodloopt in het land.
Vandaag de dag is het Centrale Woldland een gebied om in te dwalen. Over de Wolddijk, waar ooit boeren en monniken hun weg zochten. Langs de groentetuinen van het ‘Boeskoolland’, waar de lichtere, zavelige en vruchtbare kleigronden nog altijd witte en rode kolen voortbrengen.
Ontdek meer
-
Waddengastronomie
Waddengastronomie
-
Smaak van de Wadden
Smaak van de Wadden
Dit themaverhaal is geschreven t.b.v. de inspiratiekaarten en foodroutes in het kader van programma ‘Waddengastronomie versterkt Werelderfgoedbeleving’. Het Waddenfonds maakt het programma mogelijk met een financiële bijdrage. De provincies Noord-Holland, Fryslân en Groningen co-financieren het project en ook projectpartners NHL Stenden, Stichting Waddengroep/ondernemers leveren een eigen bijdrage.
