Ontdek het militair erfgoed op de Wadden
Categorieën
-
Landschap en erfgoed
in een strategisch grensgebied
De Wadden liggen strategisch. Dat zie je terug in het landschap. Overal vind je sporen van strijd en oorlogen door de eeuwen heen. Zoals het militair erfgoed uit de Tweede Wereldoorlog. Vier 75 jaar Bevrijding met een bezoek aan de Atlantikwall in de Wadden.
(leestijd: ongeveer 5 minuten)
Bij de Wadden, denk je waarschijnlijk niet meteen aan militair erfgoed. Toch is de Waddenzee door de eeuwen heen altijd van groot strategisch belang geweest. Nog veel herinnert daaraan. Denk aan de vakantiefoto’s die je in veel familiealbums vindt, met spelende kinderen op een bunker uit de Tweede Wereldoorlog. Vooral dit ‘schurende erfgoed’ van de Duitse Atlantikwall staat volop in de belangstelling. Ga mee op een spannende zoektocht langs toegankelijk gemaakte bunkers en musea. En beleef de indringende verhalen achter dit fascinerende erfgoed.
75 jaar vrijheid
In 2019 en 2020 herdenkt en viert Nederland de bevrijding, 75 jaar geleden. Voor de Waddeneilanden kwam de vrede later dan de officiële Duitse overgave op 5 mei 1945: Texel (20 mei), Vlieland (31 mei), Terschelling (29 mei), Ameland (3 juni) en als laatste Schiermonnikoog (11 juni). In het jubileumjaar 75 Jaar Vrijheid wordt stilgestaan bij de laatste oorlogsfase en de vele slachtoffers. Overal in Nederland zijn activiteiten. Op www.4en5mei.nl vind je lokale informatie, persoonlijke verhalen en het programma.
Atlantikwall
Wanneer je in de duinen fietst of wandelt, kom je ze ongetwijfeld een keer tegen: Duitse bunkers uit de Tweede Wereldoorlog. Niet iedereen weet dat ze overblijfselen zijn van de Atlantikwall. Deze 5200 kilometer lange verdedigingslinie van Noorwegen tot Zuid-Frankrijk geldt als een van de grootste bouwwerken van de 20ste eeuw. Nazi-Duitsland bouwde de linie tussen 1942 en 1945 om een geallieerde invasie vanuit zee onmogelijk te maken.
De aanleg leidde tot ontwrichting van de kust en de samenleving. In Nederland moesten alleen al 350.000 mensen hun huis verlaten om ruimte te maken voor de Atlantikwall, onder wie zo’n 25.000 bewoners uit Den Helder. Uiteindelijk braken de Geallieerden op 6 juni 1944 (D-Day) bij de stranden van Normandië door de verdedigingslinie en kon de bevrijding van West-Europa beginnen.
Oorlog in het waddengebied
Noord-Nederland was tijdens de oorlog van strategisch belang voor de Duitsers. Een groot deel van de kustlijn was onderdeel van de Atlantikwall. Hier lag het accent op de bestrijding van vijandelijke vliegtuigen. Geallieerde bommenwerpers vlogen af en aan over de Waddenzee om boven de Duitse steden hun bommen af te werpen. De Atlantikwall in het waddengebied kent daarom veel radarinstallaties en bunkers voor luchtafweer. Op de eilanden was het tot het einde van de oorlog betrekkelijk rustig. De bevolking was hier gedwongen samen te leven met de Duitse bezetter, die soms in een verhouding van een soldaat op een eilander aanwezig was. Het waddengebied werd later bevrijd dan de rest van Nederland. Bij Texel en rond Groningen en Delfzijl ging dit met een bloedige strijd gepaard.
Beleefbaar op 10 locaties
In het waddengebied is tamelijk veel van de Atlantikwall bewaard gebleven. Op de eilanden en langs de waddenkust hebben erfgoed- en natuurorganisaties samen met enthousiaste vrijwilligers tien locaties weer toegankelijk gemaakt. Je vindt hier bunkers, kleinschalige musea en bezoekerscentra, wandel- en fietsroutes en speciale arrangementen. En uiteraard kun je militaire stellingen bezichtigen. Zo blijven de verhalen van de Atlantikwall in het waddengebied voor de toekomst behouden.
Zand erover
Na de oorlog won de natuur stukje bij beetje terrein terug. Soms een handje geholpen door de mens. Soms doordat omwonenden het weerbarstige beton juist liever met rust lieten. Zand erover. En naarmate de tijd verstreek, ook planten, struiken en bomen. Toch, als je goed kijkt, zie je de sporen nog. Onnatuurlijke hoogtes, geulen en kuilen kunnen duiden op een onderliggende bunker, barak of radarinstallatie. Of, iets moeilijker te ontdekken, de vele verbindingen tussen de bouwwerken: loopgraven of ondergrondse gangenstelsels.
Strategisch waddengebied
Water verklaart vrijwel al het militaire erfgoed in en rond de Waddenzee. Mede door de open ligging aan zee en de centrale positie ten opzichte van Groot-Brittannië, Scandinavië en Oost-Europa kent het waddengebied een lange militaire geschiedenis. Het was uitvalsbasis voor militaire expedities over zee, maar ook verdedigingslinie bij overzees gevaar. De vrije doorgang via de Zuiderzee landinwaarts naar handelssteden als Amsterdam, bepaalde de ligging van militaire posities op de eilanden en langs de kust. Tot het begin van de 20ste eeuw ging vrijwel alles over het water. Een sterke oorlogsvloot en goede kustverdediging bepaalden dan ook de macht van heersers en staten.
Dit wil je ontdekken - Interessante locaties over het militair erfgoed van de Wadden
-
Batterij Termunten
Batterij Termunten
Hoewel de meeste bunkers en geschutsopstellingen van de batterij 'Termunten' gesloopt zijn, geven de overgebleven bouwwerken...
Mello Coendersbuurt 39
9948 PN Termunterzijl -
Bunker en oefenveld Noarderleech
Bunker en oefenveld Noarderleech
De bekende bunker van Noarderleech. Vlakbij de zeedijk van Hallum kwamen de Duitsers een oefenveld voor bommenwerpers aanleggen....
Zeedijk
9074 TN Hallum -
Sani hospitaalbunker 638
Sani hospitaalbunker 638
De sanibunker is gebouwd in 1942 begin 1943. Deze bunker had een operatiekamer waar de gewonden werden gestabiliseerd, zodat...
Timorlaan 39
1782 DJ DEN HELDER -
Fort Dirksz Admiraal
Fort Dirksz Admiraal
Fort Dirksz Admiraal is gebouwd in 1811 als middelste fort in de Stelling van Den Helder. Het fort is vernoemd naar de ex-burgemeester...
Nieuweweg 3
1782 AZ DEN HELDER -
Batterij Delfzijl
Batterij Delfzijl
Enkele dagen na de bezetting van Delfzijl in 1940 waren Nederlandse arbeiders en enkele Duitse militairen begonnen met de...
7A,
Zeebadweg 7 A
9933 AV Delfzijl
Romeinen tot Napoleon
Dat begon al in de tijd van de Romeinen. Later volgden de Vikingen. Tegen de kwetsbaarheid van kust en achterland werden in de middeleeuwen schansen en stadsmuren aangelegd. In de 80-jarige oorlog kreeg een aantal steden bolwerken en werden vestingen gebouwd. Denk aan Bourtange. Water werd ingezet als verdediging langs de verschillende waterlinies. Water bepaalde dat Dokkum en later Harlingen de Admiraliteit kreeg en Texel zijn ‘Rede’, waar oorlogs- en handelsschepen lagen. Op het water werden zeeslagen uitgevochten met de Engelsen. Zoals de Slag bij Texel in 1694. Napoleon besloot vanwege de strategische ligging aan het water de stelling Den Helder uit te breiden. Zijn ‘Gibraltar van het Noorden’ is nog altijd het bezoeken waard.
Defensie nu
Volg het militair erfgoed in het waddengebied en je wandelt door de tijd. Je komt uit in het nu. Met de marine in Den Helder, luchtmacht in Leeuwarden en landmacht in het Lauwersmeergebied is defensie nog altijd goed vertegenwoordigd in dit grensgebied.
-
Ontdek het militair erfgoed
Ontdek het militair erfgoed
-
Ontdek de verhalen
Ontdek de verhalen
