Vrucht en voedsel van Amelander eilanden
Categorieën
-
Ameland
Vruchtbaar land achter de duinen
Ameland bestond in de 17de eeuw eigenlijk uit drie kleine eilanden. Duincomplexen met bijbehorende ‘mieden’ (hooilanden) en een enkele akker. Een westelijk duincomplex bestond rond de dorpen Hollum en Ballum. In het midden een duingebied bij Buren en Nes met ook De Kooiplaats. In het oosten lag Het Oerd als wilde natuur. Twee grote slenken scheidden de eilandjes. De Ballumersloot bij Ballum en de grote Slenk bij Nes. Pas in de 19de eeuw raakten de eilandjes door stuifdijken met elkaar verbonden. Zo ontstond de huidige Amelander Polder.
Vruchtbaar land achter de duinen
Natuurreservaat Het Oerd weerspiegelt nog hoe de hele Amelander Polder achter de duinen ontstond. Zoals het gebied achter de stuifdijken van Het Oerd zich nu ontwikkelt, zo groeide ooit de Amelander Polder achter de hoge zandduinen van het eiland. De duinen op hogere zandgronden met een binnenduinrand lopen over in lagere delen met aangeslibde kweldergrond van zeeklei. Daar werd vruchtbare landbouw mogelijk.
Vruchtensoorten op het eiland
Op de droge en kalkhoudende duinen groeien struwelen van duindoorn. Een duindoorn kan met weinig voedingstoffen toe. De oranje bessenrijke struik haalt in samenwerking met schimmels, ook stikstof uit de lucht voor eigen gebruik. De braam en vlierbes als echte stikstofminners profiteren daarvan. Je ziet daarom regelmatig duindoornstruikgewas met de vlierbes en braam als ondergroei. Het Amelander duingebied kent verder een paar cranberryvelden, vooral in vochtige duinvalleien met zure bodem. Al deze vruchtensoorten inspireren tot diverse Amelander streekproducten. Bijvoorbeeld Amelander Cranberrylikeur en -bier en Amelander Duindoornbonbons. Ook eilandproducten als het Amelander Duinkonijn en Amelander Honing zijn afkomstig uit het duingebied.
Dijken maken veeteelt en akkerbouw mogelijk
In vroeger tijden werd zoet water uit het hoge duingebied door zgn. duinruggen gekeerd, waardoor zich op de zandige ondergrond veen ging vormen door afgestorven waterplanten en weggewaaide boombladeren. Achter de duinruggen ontstonden kwelders door de bezinking van slib (= klei), dat zich hier afzette door de getijdenwerking van de Waddenzee. Dezelfde getijdenwerking die al eeuwen alle kweldergebieden in de waddenregio vormt. De afwatering van kwelders loopt via natuurlijk gevormde kronkelende slenken en geulen, zoals dit op de kwelders van Het Oerd nog te zien is. Delen van de veengrond en kwelders zijn in de loop der tijd weer weggeslagen door inbraken van hoog zeewater. Maar door mensen aangelegde dijken beschermde lager gelegen gronden tegen verwoestend zout water en ontziltte de zeeklei. Dat begunstigde veeteelt en akkerbouw op de vroegere kwelders. Akkers voor voedselteelt bevonden zich op de hoogste delen. Hooilanden met een nattere ondergrond en weides voor grazend vee meestal op de lagere delen.
Natuurinclusieve landbouw & Amelander producten
Het lijkt vlak landschap op Ameland, maar wie speurt ziet nog de patronen van het oude kwelderland. Door het natuurlijk slenkenpatroon, af en toe zandige verhogingen, overblijfselen van oude slenken, en zgn. ‘kolken’ (diepe poelen) die bij dijkdoorbraken ontstonden. De Amelander Polder is nu hoofdzakelijk weidegrond met veel soorten weidevogels zoals grutto’s, scholeksters, tureluurs en kieviten. Ook visdieven en kokmeeuwen broeden hier. De Amelander boeren doen veel aan natuurinclusieve landbouw, die de basis is van streekproducten van topkwaliteit, zoals boerenkaas en ijs, rund- en lamsvlees, rundvleeskroketten, runderworsten en ook schapenwol. De akkerbouw liep in omvang terug op het eiland maar er zijn nog veldjes met mosterd, aardappelen, rogge en tarwe. De grondstof van meer bijzondere Amelander streekproducten.
Visserij op kwelders en Werelderfgoed Waddenzee
De kwelders buitendijks, nu deel van het Werelderfgoed Waddenzee, zijn erg populaire verzamelplaatsen voor de meer op zee gerichte waddenvogels. Op de kwelders groeien zilte en zouttolerante planten. Sommige eetbaar als zilte groente. Watermunt vind je er op vochtige plekken, soms zelfs op brakke Amelander bodem. Andere medegebruikers van Werelderfgoed Waddenzee zijn vissers. Er is nog één parttime visser op Ameland, die handmatig oesters en kokkels raapt. Met oude vistechnieken als staand want vangt hij harders en zeebaars. Ook deze vissen komen als Amelander product op de markt.
Ontdek meer
-
Smaak van de Wadden
Smaak van de Wadden
-
Waddengastronomie
Waddengastronomie
Dit themaverhaal is geschreven t.b.v. de inspiratiekaarten en foodroutes in het kader van programma ‘Waddengastronomie versterkt Werelderfgoedbeleving’. Het Waddenfonds maakt het programma mogelijk met een financiële bijdrage. De provincies Noord-Holland, Fryslân en Groningen co-financieren het project en ook projectpartners NHL Stenden, Stichting Waddengroep/ondernemers leveren een eigen bijdrage.
