De kracht van het water
Categorieën
-
Dutch Delta Design
-
Dutch Delta Design
-
Dutch Delta Design
Nederland is gevormd door de relatie met het water. In het waddengebied vind je hiervan overal sporen. Terpen en wierden, een fijnmazig dijkenstelsel, gemalen, polders en de Afsluitdijk. De Wadden hebben een naam hoog te houden in watermanagement. De kust en de eilanden zijn grotendeels op de zee veroverd. Vaak sloeg die terug, met allesverwoestende stormvloeden. Maar het waddengebied heeft vrede gesloten. Voor het eerst in de geschiedenis krijgt het water hier meer ruimte; een duurzaam antwoord op de klimaatverandering.
Leestijd: ongeveer 20 minuten
Bakermat van waterbeheer
Het verhaal van de Nederlanders en hun bijzondere relatie met water begint in het waddengebied. Vanaf ongeveer 600 voor Chr vestigden de eerste bewoners zich langs de kust en bouwden er hun beroemde terpen en wierden. Het verhaal van mens en water blijft fascinerend. Het gaat door tot op de dag van vandaag. Het is een verhaal van pionieren in een ruige omgeving, van ingenieuze vindingen en werkbouwtuigkundig vernuft. Van landaanwinning, ontwatering en het maken van eindeloze horizonten. Maar ook van leven onder zeeniveau, met alle gevaren vandien.
Veroverd landschap
Het landschap in het waddengebied is de spiegel van de relatie tussen mens en natuur. De kustlijn is gevormd door klimaatveranderingen en stormen. Maar ook door de mens die ingreep om de natuur naar zijn hand te zetten en steeds meer land op de zee te veroveren. Texel is mooi voorbeeld. Het eiland ontstond in 1170 door de verwoestende Allerheiligenvloed. Tot ongeveer 1630 bestond het uit twee eilandjes. De bewoners verbreedden strand en duinen aan de noordwestkant met zandvasthoudende beplanting. Achter de zanddijk die zo ontstond, polderden ze het land in.
Eerste terpen
De kustlijn van de vaste wal groeide mee met de dynamiek van de Waddenzee en de kennis van waterbeheer. Doordat de zee met elk getij een laagje slib achterliet, hoogde het land langs de kust op. De vruchtbare kleigrond trok de eerste bewoners aan. Zij staken zoden uit de kwelder waarmee zij terpen en wierden opwierpen. Archeologisch onderzoek toont aan dat de terpbewoners in ieder geval vanaf de 1e eeuw op beperkte schaal ook al ringdijken om de terpen aanlegden. Daarmee beschermden ze gewassen tegen overstromingen.
Nieuwe start
Vanaf ongeveer 200 bleek dat niet meer voldoende. Overstromingen maakten bewoning van het kustgebied vrijwel onmogelijk. Terpen raakten overspoeld en de mens trok zich terug. Begin 5de eeuw namen de overstromingen af en kwamen er nieuwe bewoners die de restanten van de terpen gebruikten als basis voor nieuwe terpen en wierden.
Op ontdekkingstocht? - Beleef de Kracht van het Water met de mooiste routes
-
Tocht rond de Dollard langs de Werelderfgoed Waddenzee
Tocht rond de Dollard langs de Werelderfgoed Waddenzee
(71.2 km)De Dollard Route voert u door een uitgestrekt polderlandschap, dat wordt doorsneden door ringvaarten en waterlopen die van...
-
Terpenlandroute
Terpenlandroute
(43.8 km)Via deze route fiets je door een grond met een rijke geschiedenis aan terpbewoning.
-
Wandeling Holwerd aan Zee
Wandeling Holwerd aan Zee
(8.9 km)Wandelen met een gids over de toekomstige Boulevard van Holwerd aan Zee. Ervaar de dynamiek van het tij, de rust van de kwelders...
-
Termunterzijl
Termunterzijl
(14.8 km)Het dorp Ziel (Gronings voor Termunterzijl) is ontstaan nadat een sluis werd gelegd. Hier eindigde de Stadsweg die de stad...
-
De Admiraliteitsroute | Vaarroute
De Admiraliteitsroute | Vaarroute
(20.0 km)Toen in 1597 een havenplaats werd gezocht om de vloot van Noord Nederland te herbergen, werd Dokkum als Admiraliteitsstad...
Terpdorpen
Boerderijterpen werden terpdorpen en soms zelfs steden, zoals Leeuwarden en Dokkum. De waddenkust werd een van de dichtstbevolkte delen van Europa. Vergelijkbaar met Parijs in die tijd. En ondanks de vele terpafgravingen in de 19de en 20ste eeuw, tekenen de talloze ‘Dutch mountains’ met hun stoere Romaanse kerkjes nog altijd de skyline van het weidse oeroude cultuurlandschap.
Dijken en waterwerken
De bewoners kregen steeds meer behoefte aan ruimte. Om de groeiende bevolking te voeden. En om handel te kunnen drijven. In de 10de eeuw begonnen ze stelselmatig dijken te bouwen. De eerste dijken vormden een ring waarop een aantal terpen lag, zoals de Pingjumer Halsband - tegenwoordig een prachtige wandelroute. Het midden van de ring vormde landbouw grond. Twee eeuwen later was er in juridische bronnen al sprake van ‘zeedijken, watergangen en sluizen’
Reis door de tijd
In de eeuwen daarna werden zeeslenken in gepolderd en schoof de zeedijk steeds een stukje verder op. Bij elke nieuwe dijk was de techniek iets verder gevorderd. Dat zie je nu vooral in Groningen nog mooi terug in de schaalgrootte van het landschap. Het levert een bijzondere ervaring op. Wanneer je vanaf de oudste wierdedorpen door de dijkcoupures richting Waddenzee loopt of fietst, maak je een kleine reis door de tijd.
Zo’n tochtje laat ook zien hoe de waterveiligheid en het waterbeheer steeds verder werden geperfectioneerd. De namen van de wetenschappers die zich hiermee bezighielden, kom je overal langs de waddenkust tegen. Straten, sluizen en gemalen zijn naar hen vernoemd. Willem Loré (1679 - 1744) is zo’n naam. Deze wiskundige kwam met een revolutionair ontwerp voor de aanleg van dijken: breder en met een flauwere hoek. Deze dijken bleken veel beter bestand tegen golfslag en een stuk goedkoper om te maken.
Kerstvloed
Dit soort innovaties zorgden ervoor dat stormvloeden en dijkdoorbraken geen duizenden slachtoffers meer maakten. In de kerstnacht van 1717 had de waddenkust voor het laatst met zo’n ramp te maken. De watersnood die de geschiedenis is ingegaan als de Kerstvloed en vooral Groningen zwaar trof, eiste zo’n 2500 levens. Daarna was het veilig wonen achter de dijk.
De Nieuwe Afsluitdijk
Nederland werd een gidsland voor waterveiligheid en waterbeheersing. Dutch Delta Design is een begrip. Langs de hele waddenkust vind je parels van waterbouwkunde. Met één diamant: de Afsluitdijk uit 1932. Deze 30 kilometer lange dijk, die eigenlijk geen dijk is maar een dam, sloot de Zuiderzee af van de Waddenzee om steden als Amsterdam te beschermen. Een icoon van de Nederlandse waterwerken. Jaarlijks bezocht door duizenden toeristen uit binnen- en buitenland.
Vismigratierivier
De komende jaren wordt opnieuw aan dit monument gewerkt. Veiligheid is de primaire reden. Door de klimaatverandering moet de dijk op de schop. Nieuw is dat de natuur dit keer gaat profiteren van de inventiviteit en kennis van de dijkenbouwers en niet - zoals in het verleden - slachtoffer wordt. Zo gaat De Nieuwe Afsluitdijk energie opwekken. En voor het eerst in de geschiedenis wordt er een gat gemaakt in een waterkering om vissen weer vrije doorgang te verschaffen naar hun paaigebieden in de Rijnstroomgebied.
De Vismigratierivier is het voorbeeld van hoe de bewoners van het waddengebied tegenwoordig op veel plekken langs Werelderfgoed Waddenzee niet langer tegen de zee vechten, maar in harmonie met de zee leven. Eco-engineering op z’n mooist. In het splinternieuwe Afsluitdijk Wadden Center bij Kornwerderzand – tevens infocentrum van Waddenzee Werelderfgoed - kom je alles te weten over deze en vele andere verhalen over het watererfgoed in het waddengebied.
Verder lezen? - Ontdek meer over de Kracht van het Water
-
De Rottum Expeditie
De Rottum Expeditie
Ten oosten van Schiermonnikoog ligt nog een stukje van de Wadden. Een gebied waar de zee en de wind vrij spel hebben. Wij spraken Peter van der Schelde over zijn boek ‘De Rottum Expeditie’ en dit veranderlijke gebied.
-
Vuurtorens van de Wadden: Harlingen
Vuurtorens van de Wadden: Harlingen
Het zijn iconische bouwwerken van de Waddeneilanden: vuurtorens! Maar langs de Waddenkust vind je er ook een aantal. Daar schijnen wij ons lichtje de komende tijd op. Onder andere in Harlingen!
-
Vuurtorens van de Wadden: Huisduinen
Vuurtorens van de Wadden: Huisduinen
Het zijn iconische bouwwerken van de Waddeneilanden: vuurtorens! Maar langs de Waddenkust vind je er ook een aantal. Daar schijnen wij ons lichtje de komende tijd op. Onder andere in Huisduinen, bij Lange Jaap!
-
Vuurtorens van de Wadden: Texel
Vuurtorens van de Wadden: Texel
Het zijn iconische bouwwerken van de Waddeneilanden: vuurtorens! De komende tijd schijnen we een lichtje op alle zes vuurtorens. Dit keer in de spotlight: de Eierland van Texel.
-
Vuurtorens van de Wadden: Schiermonnikoog
Vuurtorens van de Wadden: Schiermonnikoog
Het zijn iconische bouwwerken van de Waddeneilanden: vuurtorens! De komende tijd schijnen we een lichtje op alle zes vuurtorens. Dit keer in de spotlight: de Noorder- en Zuidertoren van Schiermonnikoog.
-
Vuurtorens aan de Deense Wadden
Vuurtorens aan de Deense Wadden
Het zijn de iconische bouwwerken van de Waddeneilanden: vuurtorens! Ieder Nederland Waddeneiland heeft er eentje, Schiermonnikoog zelfs twee. Maar hoe zit het eigenlijk met de vuurtorens aan de Duitse en Deense Waddenkust?