Geloof in recht
Categorieën
-
Geloof in recht
Dominee Josef Cohen is zijn hele leven pacifist geweest. Vanaf de spreekstoel sprak hij zich uit tegen de Duitse bezetting en het nazisme. Dit is hem uiteindelijk noodlottig geworden.
Josef Wilhelm Bernard (Joop) Cohen werd geboren op 30 juni 1904 in Amsterdam. Hij groeide op in een niet-praktiserend joods gezin dat veel affiniteit had met het socialisme. Tijdens zijn jeugd ging hij naar het Christelijk Gymnasium in Utrecht. Hier werd zijn interesse in het christendom gewekt, waarna hij zich hiertoe bekeerde. In 1925 begon hij aan een studie theologie aan de Universiteit Utrecht. Al op jonge leeftijd liet Cohen zijn pacifistische en socialistische overtuiging zien.
In 1935 werd hij predikant van de Hervormde Gemeente in Dokkum. Ook nu liet hij zijn principes niet varen. Nog in datzelfde jaar zorgde een preek ervoor dat hij gearresteerd werd. Hij moest veertien dagen in de gevangenis in Leeuwarden zitten. Cohen werd aangeklaagd voor opruiing, omdat hij zich had uitgesproken tegen de oorlog en dienstweigering zou hebben aangemoedigd. De twee weken in de cel hielden hem echter niet tegen.
Cohen zag zichzelf namelijk niet alleen als predikant, maar ook als iemand die een verantwoordelijkheid had ten opzichte van de bevolking. Hij moest zijn gemeente erop wijzen wat er in de wereld aan de hand was, en wat de gevolgen voor zijn toehoorders konden zijn. Ook na het uitbreken van de Tweede Wereldoorlog bleef de dominee trouw aan zijn idealen en bleef hij prediken voor een geweldloze oplossing.
Na een preek op 11 mei 1941 werd Cohen verhoord door de Sicherheitsdienst. Deze keer lieten ze hem nog gaan. Op 15 juni liep het echter anders. In zijn preek zei Cohen dat men God meer moest gehoorzamen dan de mensen. Hij verwees hiermee naar de Duitse bezetter. Dit is hem noodlottig geworden.
Op 22 juli werd Cohen gearresteerd. Zijn vrouw Tine had nog geprobeerd om hem te waarschuwen, maar kwam te laat. Inmiddels had de hele stad zich verzameld op het plein en zagen ze hoe hij werd afgevoerd naar de gevangenis in Leeuwarden. Van daaruit werd hij afgevoerd naar concentratiekamp Dachau, waar hij op 3 oktober aankwam. De gedachte aan zijn gezin hield hem in het kamp op de been. En ook uit zijn geloof bleef Cohen kracht putten.
Op 4 mei 1942 werd Cohen met 560 andere gevangenen op transport gezet naar Schloss Hartheim. In dit kasteel, vlakbij Linz in Oostenrijk, zijn tijdens de oorlog zo’n 18.000 mensen vermoord. Volgens het misleidende officiële overlijdensbericht dat Tine al tijdens de oorlog ontving, overleed Cohen op 23 mei 1942 in Dachau aan een longontsteking. Pas na de oorlog werd duidelijk dat hij naar Schloss Hartheim was gebracht, waar hij zeer waarschijnlijk direct na aankomst werd vermoord.
Ondanks zijn ontberingen in het kamp bleef Cohen tot aan zijn dood altijd vertrouwen houden in de goedheid van de mens en God. Tine, die samen met haar drie zoontjes de oorlog achterbleef en de oorlog overleefde, bleef dezelfde ideologische overtuigingen als haar man houden. Ook al wist ze wat de gevolgen konden zijn. Een korte tijd was er een joods meisje bij haar in huis ondergedoken. En later overnachtten er regelmatig leden van een verzetsgroep in de pastorie.
Ter nagedachtenis aan ds. Josef Wilhelm Bernard Cohen is er in 1967 een monument onthuld in de Grote Kerk in Dokkum. Kijk hier voor openingstijden van de kerk.
-
Strijd om de Wadden
Strijd om de Wadden
-
Friesland
Friesland
Ontdek de Strijd om de Wadden in Friesland
