"Ik kijk mijn ogen uit in de dorpen en steden."
Categorieën
-
Op mini-fietsvakantie
in Oost-Groningen
Met de wind in mijn haren fiets ik door het uitgestrekte landschap van noordoost-Groningen. Door de donkere wolken schijnt een zonnestraal op het rode dak van een boerderij. Grote zwermen vogels dansen boven de dijk. Voor wie aandachtig kijkt, is vanalles te zien in dit landschap.
Leestijd: ongeveer 20 minuten
Het Groninger land
Ik ben op fietsvakantie in Noordoost-Groningen. Mijn avontuur begint bij de Menkemaborg in Uithuizen. Het interieur en de tuinen van deze borg, waarvan er nog slechts zestien in Groningen bestaan, zijn intact sinds de 17e eeuw. Het schathuis is inmiddels verbouwd tot restaurant, waar ik me achter een kop koffie voorbereid op de eerste fietsvakantie van mijn leven.
Eenmaal op het platteland, buiten Uithuizen, ben ik blij met mijn keuze om een E-bike te huren, want een stevig windje blaast over de akkers. ’s Zomers worden hier uien, kolen, graan, maïs en andere gewassen verbouwd, ’s winters is het een desolaat landschap. Met de wind in mijn haren, uitkijkend over het weidse landschap, vergeet ik al snel de drukte van alledag.
De dijk is niet meer uit kustlandschap weg te denken, terwijl het gebied waar ik doorheen fiets vroeger regelmatig overspoeld werd door de zee. Mensen hielden in die tijd hun voeten droog door hun huizen op verhogingen (oftewel ‘wierden’) te bouwen. Bij extreem hoog water werden de wierdebewoners tijdelijk eilandbewoners. Ik zet de aandrijving van mijn E-bike onderweg naar de kerken van de wierdendorpen Spijk en Godlinze een tandje hoger. De oude huizen in het dorp vormen met hun voorgevels een cirkel om de kerk. Zwaluwen cirkelen om de kerktoren en een oude man schuifelt over straat. Het voelt alsof hier weinig veranderd is in de afgelopen eeuwen.
Natuur en industrie
Zowel binnendijks als buitendijks zie ik grote groepen vogels. Sommige van hen, zoals kluten, scholeksters en tureluurs, blijven het hele jaar. Anderen houden slechts even pauze op hun reis van het hoge Noorden naar Afrika. Ze vullen hun reserves aan op het wad, en rusten bij hoogtij uit in de binnendijkse vogelgebieden. Bij laag water foerageren de (trek)vogels op het wad. Ze zijn dan goed te bekijken vanaf de dijk of vanuit de enige buitendijkse vogelkijkhut van Nederland: de Kiekkaaste. Een lang vlonderpad slingert tussen hoog riet naar deze ‘zwarte doos op poten’. Binnendijks zijn vogelschermen geplaatst, zodat je de vogels stiekem kunt bekijken.
Omgeven door uitgestrekte landerijen en de dijk, liggen de industriehavens van Delfzijl en de Eemshaven. Net voorbij de industriële haven van Delfzijl ligt een begraafplaats zonder kerk of dorp. Hier stond vroeger het dorpje Weiwerd, dat in 1984 ruimte moest maken voor het groeiende industrieterrein. Een paar kilometer verderop wachtte Heveskes hetzelfde lot. Alleen de kerk mocht blijven staan, die fungeert nu als een verzamelpunt voor industriepersoneel tijdens calamiteiten.
De dorpen en steden van Oost-Groningen
Het witte kerkje van Oterdum bleef staan, terwijl de inwoners het dorp moesten verlaten. Een paar jaar later moest de dijk opgehoogd worden, en ging ook het kerkje tegen de vlakte. De doden op de begraafplaats mochten blijven liggen, maar hun stenen werden tijdelijk verwijderd en na de dijkverhoging weer teruggezet. Op de dijk staan nu scheefgezakte, verkleurde grafzerken met ertussen een kunstwerk van een grote hand die bescherming tegen de oprukkende golven en industrie symboliseert.
In de dorpen die wel bleven staan, kun je niet om de vriendelijkheid van de bewoners heen. Ik word door elke voorbijganger gegroet met een zwaai, glimlach of een vrolijk ‘moi’. Hier maken mensen in de supermarkt nog praatjes met elkaar en de caissière. Ik geniet van het plaatselijke dialect, waar ‘het’ als ‘t’ aan het volgende woord geplakt wordt (‘tis wat’) en het woordje ‘ja’ ook in ontkennende zinnen gebruikt wordt (‘ken ik ja nait roeken’ bijvoorbeeld, wat ‘dat kan ik toch niet weten’ betekent).
Ik kijk mijn ogen uit in de dorpen en steden. In Appingedam steken witgeschilderde keukens uit boven het Damsterdiep. Aan beide zijden van de Solwerderstraat staan monumentale panden met hun voorgevels tegen de weg. Zuidelijker, in de omgeving van Bad Nieuweschans en Finsterwolde, vallen de enorme boerderijen op. De grond was hier zo vruchtbaar en de landbouwmethoden zo effectief, dat er genoeg geld was om de voorhuizen te verbouwen tot ware kasteeltjes. Sommige boerderijen hebben zelfs een gracht en aangelegde tuinen die rond een Engels kasteel niet zouden misstaan.
Zelf op mini-fietsvakantie in Oost-Groningen?
Na drie dagen fietsen is de accu van mijn E-bike leeg, maar mijn eigen batterij volledig opgeladen. De zorgen van alledag zijn uit mijn hoofd. Het voelt alsof ik weken op pad ben geweest. Voor een vakantiegevoel hoef je dus niet lang of ver van huis te gaan. Bij de routeomschrijving staat ook een verkorte versie van deze route beschreven, die je in één middag, avond of ochtend kunt doen.
Dit wil je meemaken! - Nieuwsgierig geworden? Ontdek hier de routes van Paulien in Groningen!
-
Mini-fietsvakantie Oost-Groningen - Etappe 1
Mini-fietsvakantie Oost-Groningen - Etappe 1
(50.0 km)De eerste etappe van de fietstocht voert je van de borg in Uithuizen naar het Wad. Fiets langs de dijk en geniet van de vele...
-
Mini-fietsvakantie Oost-Groningen - Etappe 2
Mini-fietsvakantie Oost-Groningen - Etappe 2
(47.4 km)Op de tweede etappe van je fietsavontuur bezoek je weggevaagde dorpen die ruimte moesten maken voor industrie. Het gezellige...
-
Mini-fietsvakantie Oost-Groningen - Etappe 3
Mini-fietsvakantie Oost-Groningen - Etappe 3
(60.0 km)De laatste dag van je fietstocht staat in het teken van meren en herenhuizen. Bezoek kerktorens die los van de rest van de...
-
Mini-fietsvakantie Groningen
Mini-fietsvakantie Groningen
(71.5 km)Wie weinig tijd heeft, kan Oost-Groningen ook beleven tijdens een mini-fietsvakantie van een middag, avond en ochtend. De...
Tips en andere lijstjes!
Deze spullen mag je niet vergeten
- Verrekijker en vogelboek
- Regenjas en regenbroek
- Handschoenen, muts en sjaal
- Regenhoes voor je telefoon of fietskaart
- Thermoskan met warme drank en natuurlijk Grunneger kouke
- Houder voor je telefoon op je fietsstuur
- Reparatiesetje voor noodgevallen
Handige tips voor onderweg
- Huur voor 15 euro per dag een E-bike bij Lietmeijer Tweewielers in Uithuizen, zodat je ook met harde tegenwind vooruit komt op het platteland.
- Lees de achtergrondverhalen van de dorpen die je onderweg tegenkomt op www.deverhalenvangroningen.nl
- Maak gebruik van de Route.nl app. Download de kaarten voor vertrek, zodat je offline van het Groningse land kunt genieten.
- Onthoud dat vogels bij opkomend water naar de binnendijkse natuurgebieden vertrekken, en bij laag water op het wad foerageren.
- Draag liever meerdere dunne lagen kleding over elkaar heen, dan één dikke trui of broek. Zo kun je makkelijk een laagje uittrekken als je het te warm krijgt. Voorkom dat je kleding nat wordt van het zweet, om koude kleren te voorkomen.
- Zin een muziekje onderweg? Zoek de nummers van Ede Staal, die in Gronings dialect zingt over het landschap waar je doorheen fietst. Zijn nummer ’t Hoogelaand gaat over het gebied rondom Uithuizen en Spijk.
Plaatsnamen begrijpen
Op het Groningse platteland komen de volgende woorden vaak voor in de namen van huizen en dorpen. Je snapt meer van hun geschiedenis als je deze woorden kent:
- Borgh: versterkte (heren)boerderij
- Diep: gracht of kanaal
- Hamrik: grond bij een dorp
- Heerd: Groningse boerderij
- Meeden: land bij een dorp dat van mindere kwaliteit was (vaak door nattigheid)
- Weer: wierde of een dijk
- Werd: wierde, een verhoging in het landschap om droge voeten te houden tijdens overstroming
- Wold(e): bos op (zee)kleigrond
- Zijl: sluis
Dit artikel is mogelijk gemaakt door het Interreg Va programma Wadden Agenda2.0.
