Over dynamiek en de invloed van wind en zee

Joeri Lamers

Categorieën

Stuivende duinen

Als boswachter op Terschelling weet Joeri Lamers alles te vertellen over de natuur op het Waddeneiland. Zijn werkgever Staatsbosbeheer is jaren geleden op het eiland begonnen met een ambitieus project om de diversiteit van planten en dieren te bevorderen. Inmiddels zijn de stuivende duinen van Terschelling een bekend begrip. Maar wat houdt het nou precies in? Speciaal voor Visit Wadden vertelt boswachter Joeri Lamers je alles over dit bijzondere onderwerp in dit uitgebreide verhaal!

Leestijd: ongeveer 10 minuten

Biodiversiteit van de duinen

De stuivende duinen! Vanaf de boot naar Terschelling zie je ze in de verte al liggen met hun witte toppen. Nog niet eens zo lang geleden waren stuivende duinen een zeldzaamheid op Terschelling, maar ook in Nederland. Vastleggen was het devies. Vanaf midden jaren ’90 is dat veranderd en zijn op Terschelling, in de duinenrij langs het strand, de eerste aanzetten gedaan om de wind weer het werk te laten doen. Langzaam veranderde het duingebied: het grijsgroene van het helmgras wordt nu steeds vaker afgewisseld met witte zandverstuivingen, grassige stukken en struiken verdwijnen soms volledig onder wandelende duinen.

Paal 16 t/m paal 20
Dat was even wennen. Maar zeg nou zelf, een wandeling door het stuivende duingebied tussen Hoorn en Oosterend (paal 16 t/m paal 20) is toch een beleving op zich? Ik waan mijzelf soms in een berggebied, met kloven, toppen, dalen en prachtige verre uitzichten. Doordat de duinen in beweging zijn kan het gebied er na iedere storm heel anders uitzien. We noemen het dan ook niet voor niets levende duinen. Het hoort bij het duingebied en is noodzakelijk om de biodiversiteit van de duinen in stand te houden. Daarbij hoort ook dat oude begroeiing plaatsmaakt voor zand: daarop kan de natuur weer opnieuw beginnen.

Dieren en planten profiteren

Er zijn behoorlijk wat soorten die profiteren of zelfs afhankelijk zijn van stuivend zand. Of eigenlijk de effecten van het stuivende zand. De wind blaast namelijk ook allerlei kleine kalkdeeltjes de duinen in. Kalk is een belangrijk mineraal voor de groei van planten en erg welkom in de van oorsprong behoorlijk kalkarme duinen van Terschelling. Duinviooltjes zijn bijvoorbeeld typische duinplanten die thuishoren in de zeeduinen en nu weer veel voorkomen. Datzelfde geldt ook voor de parelmoervlinders, die legen hun eitjes namelijk op duinviooltjes. Het verse zandlaagje zorgt er ook voor dat grassen niet te hoog worden.

Konijnen
Daarvan profiteren konijnen, die houden niet van lang gras maar wel van het korte verse gras dat door het zand heen prikt. Zijn die konijnen ook ergens goed voor? Jazeker: In de konijnenholen broeden vogels zoals de tapuit, bergeend en holenduif. En konijnen houden de grassen kort waardoor kruiden een kans krijgen. Dat is goed voor insecten. Op die insecten jaagt de tapuit, een zeldzame vogel waarvan er nog slechts 250 in Nederland broeden. Op Terschelling hebben we zeker 40 broedparen!

Een handje helpen

Eigenlijk zouden alle duinen die langs het strand liggen van nature stuiven. Niet overal kan dat, bijvoorbeeld omdat soms dorpen daarvan hinder zouden ondervinden of omdat de duinen een smalle strook zijn die het achterland tegen de zee moet beschermen. Op Terschelling hebben we gelukkig de ruimte om de duinen hun gang te laten gaan. Daarvoor moeten we wel een handje helpen om de zandmachine aan de praat te krijgen, want alles is in het verleden vastgelegd. Daarom maakt Staatsbosbeheer in samenwerking met Rijkswaterstaat op sommige plekken de duinen weer kaal, bijvoorbeeld bij paal 5 en bij paal 13. In het begin ziet dat er nog wat kunstmatig uit, maar de wind moet het landschap op den duur weer vormen. Net zoals het hele eiland in het verleden door de wind is gevormd.

De veiligheid van de duinen
In het begin waren er zorgen bij bewoners over de veiligheid van de duinen, de duinen beschermen het eiland immers ook tegen stormvloeden. Ondertussen is wel gebleken dat stuivende duinen zelfs veiliger zijn dan de oude strakke duinenrijen. Doordat het zand, dat de zee op het strand afzet, door de wind verder het duingebied in wordt geblazen, komt het buiten bereik van het water te liggen: het eiland groeit, het duingebied wordt robuuster. Op sommige plekken zijn de duinen lager geworden, maar tegelijk ook breder. Dat laatste is belangrijker dan de hoogte, want wanneer komt het zeewater nou 20 meter hoog?

Levende duinen

Dat wil niet zeggen dat er geen hoge duinen meer zijn. De hoogste duinen liggen in de gebieden die mogen stuiven. Iedere vaste bezoeker van Terschelling kent wel het pad naar paal 3, met als hoogtepunt de uitputtende klim naar de top van het 32 meter hoge duin. Ben je daar eenmaal, dan heb je een grandioos uitzicht over de Noordsvaarder en de zandbanken in de Noordzee. Ook die banken zijn steeds weer anders, want ze wandelen naar het eiland toe en vergroeien eens in de zoveel tijd met het strand. Nieuw zand voor de duinen!

Maak eens een winterwandeling
De levende duinen kan je natuurlijk het beste ervaren wanneer het strand stuift. En dat is… in de winter! Je ziet dan mooi de patronen die de wind schuurt in de hellingen, maar ook de kracht die het zand kan hebben wanneer het achterliggende struiken overloopt. Mijn tip: check het grote stuifgat bij paal 4 en maak een lange wandeling door het duingebied tussen paal 16 en 20!

Ontdek de prachtige natuur van Terschelling met de route Boswachterspad Noordsvaarder van Staatsbosbeheer!

Over boswachter Joeri

Joeri Lamers werkt al ruim tien jaar voor Staatsbosbeheer. Sinds begin 2011 is hij boswachter op het Waddeneiland Terschelling. Joeri is onder andere te volgen op Twitter én schrijft regelmatig interessante blogs voor de website van Staatsbosbeheer.