De Kop van Noord-Holland dankt zijn karakter voor een belangrijk deel aan zijn strategische ligging aan de Waddenzee. Het ‘Gibraltar van het Noorden’ was aantrekkelijk voor vriend en vijand. Dat zie je hier overal terug. Ga op zoek naar de sporen van dit verleden. Bezoek de Stelling van Den Helder uit de Tachtigjarige Oorlog en de forten die Napoleon liet bouwen. Of bekijk de kazematten op de Afsluitdijk bij Den Oever. Ze hebben een verhaal te vertellen.
Wandel langs de erfenis van Napoleon in en rond Den Helder. ‘Het Gibraltar van het Noorden’ volgens de keizer.
Als je in de gelegenheid bent, ga dan eens ’s nachts naar de Afsluitdijk. Daan Roosegaarde zette het Sluizencomplex bij Den Oever in een bijzonder ‘nachtlicht’.
Bij Westerklief werden sinds 1996 drie zilverschatten gevonden. Ze zijn zo bijzonder dat er een informatiecentrum voor is ingericht.
Vlak voor het eind van de oorlog, zette het Duitse leger de Wieringermeer, met alle bebouwing, onder water. Naar het motief wordt nog steeds gegist.
Het Marinemuseum in Den Helder is in alle opzichten indrukwekkend. Neem een blik in de Tonijn, een 78 meter lange onderzeeër.
In 2009 brandde het voormalige Administratiekantoor van de Duitse marine in Den Helder grotendeels af. Gesloopt werd het niet. Rietvink Architecten gebruikte de ruïne als basis voor het nieuwe Atlantikwall Centrum.
De toenmalige minister van Oorlog was niet gerust op de aanleg van de Afsluitdijk. Een snelle verbinding tussen Friesland en Holland betekende ook een snelle doorgang voor vijanden. Zo kreeg de Afsluitdijk zijn kazematten.
Den Helder heeft als stad erg zwaar geleden onder de Tweede Wereldoorlog en werd zelfs de meest gebombardeerde plaats van...
Wandel deze mooie "Napoleonroute" door maritiem Den Helder. Loop langs de forten van Napoleon: Fort Kijkduin, Fort Erfprins,...
Een kustlijn is altijd kwetsbaar voor aanvallen van buitenaf. Meerdere malen in de geschiedenis werd de Nederlandse kust al verdedigd met verdedigingswerken. Stelling Den Helder werd al sinds de Tachtigjarige Oorlog (1568-1648) gebruikt als verdediging tegen aanvallen uit zee. Den Helder was aan het einde van de achttiende eeuw een belangrijke havenplaats. De marinehaven lag aan open zee en kon daardoor in geval van nood snel worden verlaten. Dankzij de sterke stroming was de ijsvorming in de winter beperkt.
Toen Napoleon in 1811 Nederland bezocht was hij onder de indruk van de strategische ligging van de stad en de haven. De verdediging kon echter nog beter. Hij besloot daarom dat Stelling Den Helder verder moest worden uitgebreid. Onder andere Fort Kijkduin, Fort Erfprins en Fort Dirksz Admiraal werden erbij gebouwd.
Voor de Franse tijd werden verdedigingswerken nog gebouwd met materialen uit de omgeving. Hierdoor werkten ze goed samen met het landschap en voegden ze iets toe. Net als de terpen, wierden en dijken kwamen deze verdedigingswerken voort uit de omgeving zelf. De uitbreiding van Stelling Den Helder was een keerpunt. Voor het eerst werd het waddenlandschap op grote schaal ondergeschikt gemaakt aan strategische uitgangspunten.
Tijdens het interbellum werd Stelling Den Helder nog verder ontwikkeld. Aan de oostzijde van de sluizen bij Den Oever en aan beide kanten van de dijk werd de Robbenplaat opgeworpen. Dit had maar één doel: een doorgebroken vijand tegenhouden die de Kop van Noord-Holland naderde via de Afsluitdijk. Rond de spuisluizen van Den Oever werden daarnaast zware kazematten gebouwd. Deze sluizen waren van levensbelang en mochten nooit in vijandige handen vallen. Ze moesten goed worden verdedigd.
Langs de Afsluitdijk ontstond zo een nieuw militair strategisch landschap. Dit landschap veranderde tijdens de Tweede Wereldoorlog nog meer. Volgens de Duitsers was het niet logisch dat geallieerden een invasie bij Den Helder zouden beginnen, want ze konden hier gemakkelijk worden vastgezet. Toch werd de marinehaven en de toegang tot het Marsdiep wel goed verdedigd met kustbatterijen langs de Helderse kust en op Texel. Vijandelijke schepen zouden namelijk via het Marsdiep diep kunnen doordringen tot achter de Duitse linies.
Noord-Holland zit - niet zoals de Waddeneilanden - wel vast aan het vasteland. Daarom moesten de Duitsers hier ook rekening houden met de verdediging van de kwetsbare achterzijde van de Atlantikwall. In een halve cirkel rond de steunpunten langs de kust werden linies aangelegd waarin anti-tankgrachten, anti-tankmuren, drakentandhindernissen en bunkers voor flankerend geschut werden gebouwd.
Naar aanleiding van een bezoek van generaal Rommel aan Den Helder in 1944 besloot de Duitse legerleiding daarnaast om een deel van de kustbebouwing te slopen. Zo creëerden ze een vrij schootsveld voor de verdediging aan de landzijde van de bunkers langs de kust. ‘Ouwe Helder’, het oudste deel van de stad, en de bebouwing achter de dijk werd met de grond gelijk gemaakt.
Na de oorlog werden veel verdedigingswerken gesloopt. Langs de zeewering bij Den Helder moesten veel bunkers verdwijnen, omdat ze een gevaar voor de kustbescherming vormden. Toch zijn er nog genoeg sporen aanwezig in het waddenlandschap. Anti-tankgrachten en -muren en drakentandhindernissen kun je nog op veel plaatsen te zien. Ook de kazematten bij Den Oever zijn nog aanwezig, al heeft de natuur ze wel verstopt. En natuurlijk kun je de prachtige forten van Napoleon ook nog bezoeken.
Mooi of lelijk, ons militair erfgoed heeft de hele Waddenkust gemaakt en gevormd tot wat het nu is. Tegelijkertijd heeft het landschap en de natuur ook altijd invloed gehad – en heeft dit nog steeds – op de verschillende verdedigingswerken. En dat zie je overal terug.
De Atlantikwall veranderde het landschap van de Waddeneilanden en tekende de Waddenkust. Het verhaal achter dit fascinerende erfgoed uit de Tweede Wereldoorlog kunt u nu zien en beleven.
Hét militair erfgoed van het waddengebied ontdek je hier. Ga mee op een spannende zoektocht langs toegankelijk gemaakte bunkers en musea. En beleef de indringende verhalen achter dit fascinerende erfgoed.
