De Foodwalk Zwarte Haan is een wandelroute langs de Waddenzee, waar je de zilte smaken van de regio kunt ontdekken. De route brengt je door een uniek kustgebied met lokale producten zoals zeekraal, lamsoor en duindoorn. Onderweg leer je meer over de relatie tussen het landschap en de Waddenkeuken. Start- eindpunt is bij restaurant Zwarte Haan. Het is een perfecte combinatie van natuur, cultuur en waddengastronomie.
De Kouwe Faart (16e eeuw) verbindt de Blikvaart met Zwarte Haan en speelde een belangrijke rol bij het inpolderen van de Middelzee. Oorspronkelijk gebruikt voor afwatering, wordt het gebied nu beheerd door Wetterskip Fryslân, met het H.G. Miedemagemaal als moderne opvolger.
De Kouwe Faart, een kanaal van ongeveer 12 km in Friesland, speelt een belangrijke rol in de geschiedenis en het waterbeheer van het Bildt. Het kanaal verbindt de Blikvaart bij Berlikum met Zwarte Haan en werd aangelegd in de 16e eeuw als onderdeel van een grootschalige inpoldering van de Middelzee. De afwatering via de Kouwe Faart maakte vruchtbare landbouwgronden mogelijk. Aan het einde van de vaarroute bij Zwarte Haan bevindt zich het H.G. Miedemagemaal, dat tegenwoordig een cruciale rol speelt in het moderne waterbeheer door Wetterskip Fryslân
Je zag de typisch blauwe kleur waarschijnlijk al van verre: het dak van het zeegemaal dat hier sinds 1973 staat en genoemd is naar waterschapsvoorzitter Henk Miedema.
(beluister hier het audioverhaal)
Je zag de typisch blauwe kleur waarschijnlijk al van verre: het dak van het zeegemaal dat hier sinds 1973 staat en genoemd is naar waterschapsvoorzitter Henk Miedema. Dit gemaal kan tot 700 kubieke meter per minuut water vanuit de vaart in zee lozen. Als je hier even blijft staan, kun je zomaar het gemaal horen aanslaan, want die schakelt automatisch in.
Een geweldige uitvinding dus, een gemaal, maar er zit ook een nadeel aan. Gemalen zijn namelijk net als dijken en sluizen een grote hindernis voor trekvissen, omdat zij voor hun overleving tussen zoet en zout water moeten kunnen migreren. In 2015 is dit gemaal visvriendelijk gemaakt, door de pompen aan te passen en een vispassage met een lokstroompomp te maken.
Jammer genoeg is het niet te zien, maar in het voor- en najaar is het hier een drukte van belang op vissengebied. Trekvissen als spiering, trekkend driedoornig stekelbaarsje en paling maken dan gebruik van het vismigratiesysteem in het gemaal.
Instinct drijft volwassen palingen hier in de herfst naar het einde van de Kouwe Faart toe, omdat ze naar de zoute Waddenzee willen. Een waaier beschermt ze als ze met het uitstromende water mee de zee in worden gepompt. Eenmaal in zee zit hun reis er nog lang niet op. Ze leggen maar liefst 5000 kilometer af naar hun geboortegrond, de Sargassozee bij Mexico, om te paaien.
De jonge palingen die daar worden geboren, glasaaltjes genoemd omdat ze doorzichtig zijn, drijven vervolgens op de golfstromen mee naar Europa. Zo komen ze in de lente onder andere hier achter de dijk terecht. En dan is het hun beurt om dit gemaal te trotseren, nu landinwaarts. Een lokstroom van zoet water helpt hen door een buis onder de dijk door, waar ze hier in de bak onder je voeten terecht komen. Maximaal twee uur later gaat hier onder water een schuif open. En zo begint de kringloop van het leven opnieuw.
Ingesproken door:
Theun Mosk werkt inmiddels 20 jaar als ontwerper in theater, zowel voor dans, opera, toneel, performance, mime en muziektheater. Daarnaast maakt hij installaties in de openbare ruimte en ontwerpt hij landschapswerken.
In 2008 kwam Theun in aanraking met Joop Mulder toen hij samen met Robert Wilson en Boukje Schwiegman ‘Walking’ ontwierp tijdens Oerol. “Joop is voor mij een van de belangrijkste inspiratiebronnen. Een klein duwtje of idee kon uitmonden in een zee van gedachten en inspiratie. Hij was een diesel, met een enorme drive en noodzaak, dat maak je zelden mee. Mensen als Joop zijn nodig om de grenzen te verleggen en nieuw horizonnen te creeëren. Zij doen een leven en samenleven enorm verrijken.”
Dit verhaal is onderdeel van de route Gemalen Verhalen van Sense of Place
De Swarte Haan poldermolen (1865) werd in 1925 onttakeld en in 1997 volledig afgebroken. Deze molen symboliseerde de Friese watergeschiedenis, waarbij windkracht werd gebruikt om polders droog te malen. Nu verzorgt Wetterskip Fryslân het waterbeheer met moderne gemalen tegen verzilting.
Historisch herkenningspunt De Slikwerker is een bronzen beeld van Frans Ram, dat staat op de zeedijk in de buurtschap Zwarte Haan. De mannen worden geëerd die in de periode van 1505 tot 1754 het gebied van het Bildt hebben drooggelegd. Tip, wandel ook even de dijk op en geniet van het uitzicht!
De dijk bij de Zwarte Haan wordt wekelijks geïnspecteerd en onderhouden. Gras en schapen versterken de grasmat. Asfaltbekleding biedt extra bescherming voor een stabiele dijk. Breuksteen en grond liggen klaar voor noodgevallen.
Zeekraal is een lichtzoute, knapperige zeegroente die groeit op slikken en schorren, zoals bij de Zwarte Haan. Deze pioniersplant gedijt in zoute omstandigheden en zit vol voedingsstoffen. Lekker in salades, bij lamsvlees, of in dips. Ze wordt ook in de Waddenregio gekweekt.
Zeeaster en lamsoor zijn kwelderplanten bij de Zwarte Haan. Lamsoor bloeit paars in juli-augustus en trekt bijen aan voor honing, maar zijn bladeren zijn oneetbaar. Zeeaster is eetbaar en wordt in de waddenregio als zeegroente geteeld en verkocht, hoewel het verward wordt met Lamsoor.
De Bildtpollen is een kwelder bij Zwarte Haan, ideaal voor zoutminnende planten en vogels. Regelmatige overstromingen helpen erosie voorkomen en beheren houdt flora en fauna in balans. Het gebied trekt veel vogels dankzij de voedselrijkdom en rust.
20 Camperplaatsen bij Restaurant Zwarte Haan. Uniek gelegen aan de Waddenzee, ruime plaatsen in natuurgebied met eigen gazon.
Bij Restaurant De Zwarte Haan wordt de duindoorn, rijk aan vitamine C, als delicatesse geteeld op de slapersdijk. Dit gezonde, fris-zure fruit is populair bij zowel vogels als mensen. De koks verwerken de bessen in sauzen voor vlees en vis, maar ook in desserts als cheesecake, macarons en sorbetijs.
Dine near the sea dike in a monumental farmhouse. Local, seasonal game, fish and vegetables.
