Marrum
Wat zou slikwerker Dorus Terpstra van dit gemaal gevonden hebben? Het gemaal zorgt ervoor dat er buitendijks een kweldergebied ontstaat, met als gevolg een geleidelijke overgang van zoet naar zout water. Zo wordt het land, dat hij met hard werken veroverd...
Wat zou slikwerker Dorus Terpstra van dit gemaal gevonden hebben? Het gemaal zorgt ervoor dat er buitendijks een kweldergebied ontstaat, met als gevolg een geleidelijke overgang van zoet naar zout water. Zo wordt het land, dat hij met hard werken veroverde op de zee, teruggegeven aan het water.
In de tijd van Dorus werd het wad beschouwd als een troosteloze, onvruchtbare moddervlakte die zo snel mogelijk ingepolderd moest worden. Tegenwoordig is het Waddengebied UNESCO Werelderfgoed, een magische plek waar meer dan 10.000 verschillende planten en dieren op het land en in het water leven, broeden, zogen en groeien.
Het gemaal draagt daar nog meer aan bij: het heeft een positief effect op de natuurontwikkeling en de migratie van trekvissen. Vissen als paling, spiering en stekelbaars trekken tussen zee en binnenwateren. Het gemaal maakt onderdeel van een nieuw waterbeleid: minder dijken, meer natuur.
Die dijken zijn ooit opgeworpen om ons te beschermen tegen overstromingen. Grofweg een derde van de Nederlandse kust ligt onder zeeniveau en met de huidige zeespiegelstijging en de bodemdaling neemt het gevaar op een overstroming flink toe. De Nederlandse kust, ook een groot deel van de route die je nu fietst, moet goed in de gaten worden gehouden. Niemand wil een herhaling van de laatste, grote watersnoodramp in 1953. De dijken in het noorden werden na die ramp versterkt en de Lauwerszee werd drooggelegd door een dertien kilometer lange dijk aan te leggen. Sindsdien heet het Lauwersmeer. Helaas blijken deze maatregelen niet altijd goed voor de natuur. Daarom richt het huidige waterbeleid zich op nieuwe technieken, zoals doorlaatbare dijken. De zee is niet langer een vijand waar tegen gestreden moet worden, maar een bondgenoot.
In de regio ten westen van Dokkum, tussen Holwerd en Hallum, ligt achter de dijk Noard-Fryslân Bûtendyks of It Noarderleech....
In het landschap van Fryslân liggen honderden, zo niet duizenden waterwerken. Gemalen, sluisjes, overloop en ga maar door....
Beleef de rijke geschiedenis van het Friese terpenlandschap en laat je meevoeren door verhalen van het verleden. Deze route...
De Sense of Place route is een overkoepelende route langs zowel buitenkunst als andere bezienswaardigheden. Je kunt de route...
Hoe hielden bewoners het droog? De tocht voert door terpdorpen en het uitgestrekte Bildt. Maar daar is geen terp te bekennen.
Wat vond er eigenlijk plaats in de Tweede Wereldoorlog in het kustgebied van Friesland? Met deze uitgebreide fietsroute...
Een afwisselende fietsroute langs zowel UNESCO werelderfgoed De Waddenzee als de oevers van de vroegere Middelzee.
Begin je roadtrip in het prachtige, oude centrum van Harlingen. Vervolg je route langs de terpendorpen Wijnaldum en Firdgum...
Anders dan de naam doet vermoeden. Een route die verrast. Start je avontuur vanaf het Toeristisch Overstappunt (TOP) in Oudebildtzijl...
Ervaar deze prachtige wandeltocht langs én door het prachtige natuurgebied Noarderleech.
Je kunt de inhoud niet bekijken omdat je nog geen cookies hebt geaccepteerd. Klik op de knop hieronder om de cookies alsnog te accepteren.
Cookies handmatig instellen(beluister hier het audioverhaal)
O, zo vervelend als je net op de fiets zit: een stortbui. Een extreme plensbui van meer dan 60 mm per etmaal is bovendien best zorgelijk. De waterbeheerders liggen er wel eens wakker van. Hoe moeten de Friese gemalen zoveel water in korte tijd afvoeren? En hoe moet dat in de toekomst, nu zware buien door klimaatverandering steeds vaker voorkomen?
De Heining, dit gemaal dat opvallend genoeg ín de dijk is gebouwd, helpt daarbij. Dat gebeurt alleen als het waterpeil in de Friese boezem, dat is het aan elkaar verbonden stelsel van vaarten en meren, te hoog staat. Deze vijzels kunnen dan 250 kubieke meter water per minuut naar zee pompen.
Het is een mooie assistentie voor de gemalen aan het IJsselmeer, maar de capaciteit is ook weer niet overweldigend als je vergelijkt met die gemalen in Lemmer en Stavoren, en zelfs niet met de gemalen Zwarte Haan en Roptazijl, die de polders hier verderop aan de kust drooghouden.
De Heining is dan ook onderdeel van een groter plan. Het is een uiting van een nieuwe manier van denken over waterbeheersing, een interne 'klimaatverandering' zou je kunnen zeggen. Meer meebewegen mét de natuur en het water in plaats van tegen de natuur en het water strijden. Dat is best spannend, want we hebben duizend jaar dijken gebouwd om ons tegen het geweld van de zee te beschermen.
En hoe doe je dat dan, anders naar waterbeheersing kijken? Door ruimte te maken voor extra waterberging in het binnenland bijvoorbeeld, zoals je hier kunt zien aan de brede vaarten, die natuurvriendelijke oevers hebben gekregen. En doordat het zeewater vrij spel heeft in een kweldergebied hoogt deze vanzelf door slib op. Over een paar jaar ontstaat hier dan al een natuurlijke buffer tegen de stijgende zeespiegel, als een golfbreker voor de dijk.
Het gemaal is ook een verbinding tussen zoet en zout water. Dit is goed voor trekvissen die 24 uur per dag door het gemaal kunnen zwemmen, maar ook voor kwelderplanten en wadvogels in het unieke buitendijkse kwelderlandschap.
Ingesproken door:
Samen met de andere leden van kunstenaarscollectief Observatorium werkt Ruud Reutelingsperger al jaren aan kunst in de openbare ruimte. Hierbij richt het collectief zich op het veranderende landschap en hoe het de nieuwsgierigheid kan prikkelen naar de wereld om ons heen.
Ruud en zijn collega’s kennen Joop Mulder al sinds jaar en dag. “Joop en wij delen dezelfde passie; het landschap en de verhalen van mensen. We maakten wilde plannen, spraken bijzondere mensen en vooral van het buitendijkse gebied werden we lyrisch; kwelders en dobben die wij nog niet kenden. Hoe mooi zou het zijn als de mensen weer zelf land kunnen gaan maken, als bewoners hun relatie met het buitendijkse zelf nieuw leven in kunnen blazen en in samenwerking met kunstenaars ook de taal van de verbeelding gaan spreken; riepen wij hardop tegen de wind in naar elkaar.” Deze dynamische samenwerking leidde tot een drietal concrete projectvoorstellen; Terp van de Takomst, De Kromme Horne en de Golf van Termunterzijl. “Samen met Joop predikten we de slogan; Eerst geloven, dan zien.”
Dit verhaal is onderdeel van de route Gemalen Verhalen van Sense of Place
O, zo vervelend als je net op de fiets zit: een stortbui. Een extreme plensbui van meer dan 60 mm per etmaal is bovendien...
Zeedijk 15
9073 TN Marrum
De Korenaar; een authentieke accomodatie die uitermate geschikt is voor uw evenement. Zo bevat de molen 2 zalen, een bar...
Molen De Korenaar
Hearewei 30
8855 AZ Sexbierum
Je kunt de inhoud niet bekijken omdat je nog geen cookies hebt geaccepteerd. Klik op de knop hieronder om de cookies alsnog te accepteren.
Cookies handmatig instellen(beluister hier het audioverhaal)
Al eeuwenlang plukken kustbewoners vruchten van deze bodem, die ooit zee was. En dat is letterlijk zo, de (poot)aardappelteelt van deze streek is bijvoorbeeld van wereldklasse. Toch is er ook een keerzijde. Het zoutgehalte in kustgebieden neemt namelijk zo ver toe dat problemen ontstaan in de landbouw.
Je kunt je wel voorstellen wat er gebeurt als een gewas teveel zout krijgt. In dit gebied hier rond Westhoek komt het zoute grondwater gelukkig niet zo hoog dat de wortels van de gewassen erin groeien. Maar in de zomer kunnen boeren hun droge akkers soms niet beregenen met water uit de sloten en vaarten omdat het zoutgehalte te hoog is.
Het Wetterskip zet deze pomp hier beneden bij het veerooster (en andere stuwen en opmalingen in heel Friesland) in tegen de verzilting, door de vaarten en kanalen door te spoelen met zoet water dat uit de Friese boezem komt.
De Friese boezem is de benaming voor de aan elkaar verbonden kanalen en meren in Friesland met een streefpeil van 0,52 meter onder Normaal Amsterdams Peil (NAP). Dat NAP is het nulpunt dat we in Nederland gebruiken om hoogtes met elkaar te vergelijken. Een onmisbaar instrument.
Het zoete water dat naar deze polder komt, die in de jaren zeventig van de vorige eeuw van de boezem is afgesloten, wordt bij de sluis van Wier 6 km verderop ingelaten. Het zoute water stroomt naar het gemaal in Zwarte Haan en vandaar naar zee. Probleem opgelost, voor even.
De toenemende zeespiegelstijging zorgt voor een hogere druk van het zoute zeewater op de kustgebieden. De bodem van het land klinkt in, en daalt ook door delfstoffenwinning, en het zoute grondwater zit dus dichterbij de oppervlakte. De zoete laag boven het zoute grondwater wordt ook nog eens dunner omdat de zomers tegenwoordig vaak erg droog zijn.
Het probleem speelt niet alleen hier, maar wereldwijd. Er wordt daarom steeds vaker gekeken naar zouttolerante gewassen voor de toekomst, gewassen die goed tegen zout kunnen dus. Want doorspoelen met zoet water werkt wel, maar het is ook een kostbare manier. Ook op andere manieren wordt daarom al meer zoet water vastgehouden, door bijvoorbeeld oevers te verbreden.
Ingesproken door:
Nienke Brokke beschrijft zichzelf als een kunstenaar die gaat waar het verhaal is. Haar werk uit zich van video-installaties tot land-art. Nienke organiseert buurtprojecten waarbij ze met de bewoners iedere beeldende discipline gebruik om hun verhalen samen te verbeelden. Van animatiefilms tot zandsculpturen.
In 1997 studeerde zij af op de Rietveld theatervormgeving/Art-direction. Joop was daarbij de examinator. 17 jaar na dato nam hij contact op omdat haar examenwerk hem bijgebleven was. “Joop was bevlogen met veel ervaring en verstand van uiteenlopend theater en kunstdisciplines. Een man met twee blote voeten stevig op de grond.
Vanaf de eerste ontmoeting was het alsof hij familie van me was. Hartelijk, oude jongens krentenbrood zeg maar. We bespraken grootse plannen. Verfrissend voor mij om mee te gaan in zijn onstuitbare enthousiasme en projecten te bedenken.”
Dit verhaal is onderdeel van de route Gemalen Verhalen van Sense of Place
Al eeuwenlang plukken kustbewoners vruchten van deze bodem, die ooit zee was. En dat is letterlijk zo, de (poot)aardappelteelt...
Zeedijk
Westhoek
Ervaar een levend industrieel monument bij ons op de molen.
Mounepaed 5
9051 BA Stiens
Deze Noord-Hollandse poldermolen is gebouwd rond 1560. De molen is gevestigd aan de Groenveldsdijk. Molenaar Fred Prins.
Groenveldsdijk 12
1744 GD SINT MAARTEN
In Ganzedijk stond al snel na de inpoldering in 1858 een graanmolen. Nadat deze afbrandde is in 1868 de huidige molen gebouwd....
Ganzedijk 71
9684 EP Finsterwolde
Schrijf je nu in voor onze maandelijkse nieuwsbrief en ontvang alle tips, arrangementen en nieuwtjes over de Wadden.