Marrum
Wat zou slikwerker Dorus Terpstra van dit gemaal gevonden hebben? Het gemaal zorgt ervoor dat er buitendijks een kweldergebied ontstaat, met als gevolg een geleidelijke overgang van zoet naar zout water. Zo wordt het land, dat hij met hard werken veroverd...
Wat zou slikwerker Dorus Terpstra van dit gemaal gevonden hebben? Het gemaal zorgt ervoor dat er buitendijks een kweldergebied ontstaat, met als gevolg een geleidelijke overgang van zoet naar zout water. Zo wordt het land, dat hij met hard werken veroverde op de zee, teruggegeven aan het water.
In de tijd van Dorus werd het wad beschouwd als een troosteloze, onvruchtbare moddervlakte die zo snel mogelijk ingepolderd moest worden. Tegenwoordig is het Waddengebied UNESCO Werelderfgoed, een magische plek waar meer dan 10.000 verschillende planten en dieren op het land en in het water leven, broeden, zogen en groeien.
Het gemaal draagt daar nog meer aan bij: het heeft een positief effect op de natuurontwikkeling en de migratie van trekvissen. Vissen als paling, spiering en stekelbaars trekken tussen zee en binnenwateren. Het gemaal maakt onderdeel van een nieuw waterbeleid: minder dijken, meer natuur.
Die dijken zijn ooit opgeworpen om ons te beschermen tegen overstromingen. Grofweg een derde van de Nederlandse kust ligt onder zeeniveau en met de huidige zeespiegelstijging en de bodemdaling neemt het gevaar op een overstroming flink toe. De Nederlandse kust, ook een groot deel van de route die je nu fietst, moet goed in de gaten worden gehouden. Niemand wil een herhaling van de laatste, grote watersnoodramp in 1953. De dijken in het noorden werden na die ramp versterkt en de Lauwerszee werd drooggelegd door een dertien kilometer lange dijk aan te leggen. Sindsdien heet het Lauwersmeer. Helaas blijken deze maatregelen niet altijd goed voor de natuur. Daarom richt het huidige waterbeleid zich op nieuwe technieken, zoals doorlaatbare dijken. De zee is niet langer een vijand waar tegen gestreden moet worden, maar een bondgenoot.
In de regio ten westen van Dokkum, tussen Holwerd en Hallum, ligt achter de dijk Noard-Fryslân Bûtendyks of It Noarderleech....
In het landschap van Fryslân liggen honderden, zo niet duizenden waterwerken. Gemalen, sluisjes, overloop en ga maar door....
De Sense of Place route is een overkoepelende route langs zowel buitenkunst als andere bezienswaardigheden. Je kunt de route...
Hoe hielden bewoners het droog? De tocht voert door terpdorpen en het uitgestrekte Bildt. Maar daar is geen terp te bekennen.
Beleef de rijke geschiedenis van het Friese terpenlandschap en laat je meevoeren door verhalen van het verleden. Deze route...
Wat vond er eigenlijk plaats in de Tweede Wereldoorlog in het kustgebied van Friesland? Met deze uitgebreide fietsroute...
Een afwisselende fietsroute langs zowel UNESCO werelderfgoed De Waddenzee als de oevers van de vroegere Middelzee.
Begin je roadtrip in het prachtige, oude centrum van Harlingen. Vervolg je route langs de terpendorpen Wijnaldum en Firdgum...
Anders dan de naam doet vermoeden. Een route die verrast. Start je avontuur vanaf het Toeristisch Overstappunt (TOP) in Oudebildtzijl...
Ervaar deze prachtige wandeltocht langs én door het prachtige natuurgebied Noarderleech.
De Leeuw in Zeerijp is een achtkante stellingmolen met een functie van koren- en pelmolen. De molen is in 1865 gebouwd aan...
Borgweg 59
9914 PD Zeerijp
You cannot see this content because you haven’t accepted cookies. If you want to watch this video, please click below to accept cookies.
Manage cookies(beluister hier het audioverhaal)
Stel je het jaar 700 voor. De dijk die je in de verte ziet, bestaat nog niet. Twee keer per etmaal stroomt de zee via geulen en prielen het land in. En tijdens de herfst en winter komt het water soms gevaarlijk dichtbij. Een ramp? Dat valt meestal mee, want de mensen wonen op heuveltjes die ze in de loop van de eeuwen hebben gemaakt: terpen. Het is de oudste manier om droge voeten te houden.
Dit dorp Firdgum bestond ook uit een aantal terpen, die op de hoger gelegen kwelderwallen waren aangelegd. Bij de kerktoren kun je goed zien dat er later afgravingen zijn geweest: de vruchtbare terpaarde werd in de negentiende eeuw duur verkocht.
De mensen die hier woonden leefden mét de zee. Die zee was wel een voortdurende bedreiging, maar het eindeloze komen en gaan van zout water bood ook kansen. Zo zorgde de zee voor vruchtbare landbouwgrond en een natuurlijk ophoging van het landschap rondom de terp, doordat er steeds laagjes slib achtergebleven als het water zich terugtrok.
Zulke laagjes slib kun je ook duidelijk zien in het door archeologen en vrijwilligers gereconstrueerde zodenhuis van terpbewoners, waarvoor zoden uit buitendijks land zijn gestoken. De zoden die terpbewoners voor hun gebouwen gebruikten waren sterk en compact, en bovendien voorhanden in de boomloze kuststreek. En, niet onbelangrijk: de zodenhuizen deden vermoedelijk in comfort niet onder voor houten huizen.
Dijken, in de verte te zien, zorgden er vanaf de elfde eeuw dat de zee definitief wegbleef. Lekker veilig. Maar de druk van de zee op het land neemt toe door de hoge dijken, en het land hoogt zich niet meer vanzelf op. Een dijkdoorbraak zal daarbij gigantische impact hebben. Misschien kunnen nog wat van onze voorouders leren, zeker met het oog op duurzaamheid en klimaatverandering.
Ingesproken door:
Jan Ketelaar werkt in woord en beeld. Zo schrijft hij teksten en gedichten, maar maakt ook sculpturen in zijn loods in Drachten. Ter gelegenheid van de 400-jarige betrekkingen tussen New York en Nederland organiseerde Joop in 2009 het New Island festival. Jan benaderde hem omdat hij vond dat zijn beeld "De staat van Nederland" daarheen moest. “Toen zei hij "goed plan, dat gaan we regelen" en sindsdien is er een samenwerking ontstaan. We waren vrienden zonder dat uit te spreken. Zonder Joop hadden de beelden niet in Holwerd gestaan.
Joop was een stille kracht en stimulator, hij hield worsten voor waar ik hard achteraan rende.”
Dit verhaal is onderdeel van de route Gemalen Verhalen van Sense of Place
Stel je het jaar 700 voor. De dijk die je in de verte ziet, bestaat nog niet. Twee keer per etmaal stroomt de zee via geulen...
Camstrawei 18
8852 RH Firdgum
You cannot see this content because you haven’t accepted cookies. If you want to watch this video, please click below to accept cookies.
Manage cookies(beluister hier het audioverhaal)
Wat een dijk! Het is een flinke klim, maar bij helder weer kun je de waddeneilanden zien liggen. Niet alleen de hoogte van de dijk imponeert, maar ook de strakke en rechte vorm. Vroeger was die veel grilliger. Zo kun je aan het wegenpatroon zien dat de dijk hier ooit een bocht maakte.
De dijk was ook veel lager. Tot in de twintigste eeuw konden de Koehoolsters waarschijnlijk vanuit hun huizen de zee zien, over een anderhalve meter hoog dijkje. In de jaren dertig werd de dijk ongeveer vijfenhalve meter hoog en in de jaren zeventig kwam hier nog minstens twee meter bij. De komende jaren wordt de dijk versterkt.
De dijk en de zee bepaalden eeuwenlang het leven in Koehool. Bijna alle inwoners visten in het voorjaar en zomer met fuiken op haring, schar, bot en paling. Met z'n allen sleepten ze de vissersbootjes in het voorjaar over de dijk.
Met de komst van de Afsluitdijk in 1932 was het in één klap afgelopen met de haringvisserij. De zeestromen waren door de afsluiting van de Zuiderzee drastisch veranderd, waardoor ook die dijkverhoging hier nodig was. Een flink deel van de oude (vissers)huisjes en zwartgeteerde schuurtjes sneuvelden in 1970, toen de dijk niet alleen hoger maar ook breder werd. Alleen het beeld De Waadfisker en de recreatiewoningen die op vissershuizen zijn geïnspireerd herinneren nu nog aan de visserij.
De kustbewoners waren ook op een andere manier verbonden met het water. Zwemmen kon je hier namelijk lange tijd ook, bij hoog water dan, net als op andere plaatsen aan de dijk. In de jaren dertig waren hier zelfs badhokjes in het café om je te verkleden.
Ingesproken door:
Scenograaf en theatermaker Sofie Doeland ontwikkelt ook installatiekunst. In 2019 maakte ze een kunstwerk voor Moving Landscapes, een samenwerking tussen Oerol en Sence of Place. Een reizende expositie bestaande uit zes landschapswerken die het perspectief van de toeschouwer manipuleren, raken en sturen.
Sofie begeeft zich graag in een monumentaal of ongewoon landschap, het liefst ergens buiten op een heuvel in weer en wind. Op die manier is ze met Joop Mulder in aanraking gekomen. “Ik heb hem leren kennen als een trouwe, lieve en krachtige man. Nuchter en vastberaden. Erg behulpzaam en vol vertrouwen. Hij stond echt pal achter de kunstenaars waarmee hij werkte. Het raakt me nog steeds dat hij er niet meer is.”
Dit verhaal is onderdeel van de route Gemalen Verhalen van Sense of Place
Wat een dijk! Het is een flinke klim, maar bij helder weer kun je de waddeneilanden zien liggen. Niet alleen de hoogte van...
Sedyk
Tzummarum
Deze Noord-Hollandse poldermolen is gebouwd in 1699 en in 1969/1971 gerestaureerd.
Grote Sloot 103
1754 JC BURGERBRUG
Korenmolen De Hoop is een uit 1600 monumentale graanmolen. Op de stelling of maalzolder ligt een koppel maalstenen aangedreven...
Parallelweg 33
1756 ED 'T ZAND NH
Subscribe to our monthly newsletter to get all the latest tips, arrangements and news about the Wadden.